Skip to main content

Full text of "Miscella Ciceroniana Fridericvs Leo praemisit"

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http://books.qooqle.com/| 



,GoogIe 



,GoogIe 



,GoogIe 



,GoogIe 



INDEX SCHOLARYM 

PVBLICE ET PRIVATIM 

pj 

ACADEMIA GEORGIA AVGVSTA 

PER SBMESTRE AESTIVVM 

A DIE IX. M. APRILIS TSQTE AD XV. M. ATGVSTI A. MDCCCLXXXXn 

HABENDABVH. 



Miaceila Ciceroniana FRIDERICVS LEO praeimBit. 



60TTINGAE 

OrPtOIHA ACADKUICA DIETKBICHIANA TYPJ8 EX PRBBfJlT. 



,GoogIe 



,e V(5, V-^<3 



Ksvw^a^jJX^ ' Aj,^.M^ 



,GoogIe 



ACADEMIAE GEORGUE AVGVSTAE 

PRORECTOR 

VDALRICU8 DE WILAMOWITZ-MOELLENDORFF 

CVM SENATV. 



M. Tnlli Ciceronis ad Atticom epistolas notum est vidiase Cornelium Nepotem, 
gni ista de eis scripserit Attico Tivo (c. 16) : quamquam eum praedpue dHexit Cicero, ut ne 
frater quidem n Quintus earior fuerit aut famHiarior. ei rei sunt indicio praeter eos libros 
t» gttibus de eo fadt fneniionem, gui in vulgus sunt editi, XI volumina ^tistularum ab con- 
Bulatu eius usque ad extremum tempus ad AUicum missarum; guae gui legat non mi^um 
desideret historiam contextam eorum temporum. serraTit igitor epistolas nobilis amici 
Atticns voluniinibns dispositas nt Attici servaverat Cicero (ad Att. IX 10, 4 evolvi poh*- 
tnen epistularum tuarum , quod ego sub signo habeo savoque dUigentissime) , legendas con- 
cessit familiaribQa , pnblici inris non fecit. neqae enim fieri potnisse dicemns, ut impe- 
rante Augnsto sive etiam Tiberio , ab Attico praesertim , in vnlgus cderentnr talia 
scripta de Divo lolio (XV, 4, 3] iUum quem di mortuum perduint, cf. 20, 3 di illi mortuo, 
qui tmguam Suthrotum. qnae si iam edita foissent, manere potniasent, ut similia in 
Pbilippicis librisque de divinatione et de officiis, tnnc temporis edi non potuenmt. idem 
cadit in epistulas familiares, iu quibns qnod legitur odium Hlud hominis tmpurt (XII, 1, 1), 
quem tu nequissimum occisum esse dixisti (2, 1) et alia eius generis convicia, non mira- 
mur primum de eis verba qnaedam afiferentem Senecam patrem in suasoriamm libello 
(1, 5), quem editnm esse post Tiberi mortem constat. TuUius Tiro autem , quem col- 
lectionem harum epistularum fecisse probabile est, non mnltas anms ante obiisse vide- 
tur, ut credi possit ex Tironis testamento eas populo Romano traditas esse. 

Certiora de epistulis ad Atticnm Bnecbelenis docuisse videtur, qui Asconio eas 
igDotas fuisse ex illius commentario ad orationem contra competitores habitam p. 76 sq. 
coUegit (mus. Rhen. XXXIV p. 352 sq.). non persuasit Hofmanno (epist. ael. 1884 p. 13) 
et Schwabio (bist. litt. rom. 1890 p, 362) ; qni contra nibil alind attnlenmt quam proba- 
bile esse, ut Hofinannus dizit, Angnsto imperante omnes epistulamm coUectiones editas 
esse, sive, ut Schwabius, probabUe non esse epiatulas ad Atticum saeculo post mortem 
Ciceronia editas esse. de qna probabiUtate eis quae iam exposni postea aliquid adi- 

1» 



yGoogle 



ciam; Dnnc id teneamas, quod etiam HoiiQatmaa concedit, penmram esse in Asconio, 
hiatoriae Ciceroniatiae cnriosissimo exploratore , qaod de CatiliDae defensione operoaam 
qnaestionem inatitaat , com ipsa qaaestio Ciceronis epistnla ad Atticam in initio col- 
lectionia poaita profligetor. sed vij^s f*i^s ^^ iyxiiQifs oiat iatpaXijs itffioiivtt. videor 
aatem Baedieleri diapntationi addere poase argamentom et genere et finnitadine compar. 
pro Milone Cioero , at refellat adversariorom sententiam fecisse nihil per vtm «ni^am 
Clodium, offitita per vtm MHonem, coacervat omnia facinora Clodi per vim et insidias com- 
misBa, et post memorata Hortensi pericalnm et Vibieni necem sic pergit 14, 37 ; itaque 
guando iUtus postea sica iUa, guam a Caiilina aceeperat , eonquievit ? haec intentata nobis 
est , huic ego vos obici pro me non sum passus, haec insidiata Pompeio est, haec viam 
Appiam, monimentum sui nominia, neee Papiri cruentavit, haee eadem longo intervaUo con- 
versa rursus est in me: nuper quidem, ut scitis, me ad Eegiatn paene confeeit- nbi qaod 
de insidiis ipsi inlatis dicit manifestwn est pertinere ad id tempus guo post rogationem a 
P. Clodio in eum promulgatam urbe cessit (Asconius p. 41) , Pompei insidias idem Abco- 
nins ad HI. Idns Sextiles einadem anni refert, Papiri necem in cansa Tigranis item 
ad tribnnnm plebis Clodium ; atqne ad Tigranem n^lectum respicere videmns Ciceronem 
in epiatnla IV. Eal. Inn. einsdem anni acripta (ad Att. III 8, 3). baec igitnr ad paa- 
cos menses a. 696 omnia pertinent. ad nltima aatem illa qaae sant haee eadem lot^o 
iniervallo eonversa rursus est in me: nupa- quidem, ut seitis, me ad Segiam paene confecit, 
baeo est Asconii adnotatio: guo die periculum hoc adierii , ut Clodius eum ad Begiam 
paene confecerit, nusquam inveni {nusquam pene conveni codicis apographa , cuias erroris 
originem ad illad paene confeeerit referendnm ease intellezit Baitems ; idem egregie 
correxit quod infra legitur adsidue sinml erant , abi codez habuit ad id ue timuerwU) ; 
non tamen adducor ut putem Ciceronem merU.itum, praeserlim cum adieiat 'ut scitis'. sed 
videtur mihi loqui de eo die, qw> consul^nts Domitio et MessaUa (a. 701), gui praecesserarU 
eum cmnum cum haec oratio dicta est, inter candidatorum Hypsad et JHHonis manus in via 
Sacra pugnatum est muUique ex Milonis ex improviso eeeiderunt. de cuius dtet periculo 
suo tU putem logui eum facit et locus pugnae {nam in Sacra via tradilw commissa, in qua 
est Eegia) et quod adsidue simul erant (»m candidaiis' suffragafores, Milonis Cicero, Hypsaei 
Clodius. baeo probabiliter dispntata esse nemo negabit. nimirum ab eo qaod Cicero 
dizit longo intervdlo Clodi sicam in ae rarsas conversam et nuper se ad Begiam paene 
confectum esee, ab ea ig^tnr temporis notatione profectus ad nltima Clodi facinora rem 
rettulit; pugnam aliquam in Sacra via commissam invenit; pugnae Ciceronem inter- 
fnisae coniecit. coniectarae probabUitatem item agnosceremus , si de re qualem Cice- 
ronis verba deBcribont testimoninm nullum snperesset. atqni in epiatola ad Atticttm 
Bcripta IV, 3 postquam narravit fabros de area sua armatis hominibus expolsoa et Q. 
&atris domnm iussn Clodi inflammatam esse, illnm dementem ruere ac nihil post hunc 
fnrorem nisi caedem inimicomm cogitare, sic pergit: Uague ante diem III. /dus Novem- 
hres, cum Saera via descenderem, insecutus est me cum suis: clamor lapides fustes gladii, 
haec improvisa omnia. discessimus t» vestibulum Tetti Damionis, a qnibua aedibus prohibi- 
tum Clodium Milonis domum ezpagnare et incendere conatnm eaae, secutam pugnam inter 
Milonianos et Clodianoa. cnm orationia verbia concinere apparet rem et locam; qaod 
adnotasse ex commentatoribas video ad Milonianam Nicolanm Abrahamnm, ad epistulam 
Sebastianam Corradum. atqne mirom esset si Cieero tam lucolentnm Clodi faclnas in 



,GoogIe 



illa eomneratione omisisset. iam tempos item concijiere contendimas , aic|uidem qnod 
hngo iniervaUo Clodi siciun rursus in se conversam esse dicit, primnm sibi intentatam 
dixerat ante exilium, mxsas nt intellegimns dnobua menaibus post reditom, id eat anno 
et plns qnam septem mensibaa interiectia, tempore sane longo tot aerumnas complexo 
et celeberrimi reditua laetitiam cuiasque. sed adicit, nuper ae ad Regiam paene coo- 
fectnm eaae acire indices; quod -verbnm in canaa fnit, at Aaconins tam brevi spatio 
ante Clodi mortem rem accidisse coniceret. sane item viaam Faulo Manutio, qoi in 
commentario ad epistnlam rem eandem qnam in oratione significari non poase contendit, 
cnm oratio pro Milone quinqnennio fere interposito babita ait ; acilicet quadriennio cum 
quinque menaibns non integria, siqnidem res accidit a. d. III. Id. Nov. anni 697, oratio ha- 
bita est a. d. VI. Id. Apr. a. 702 (nam Aaconi p. 26, 2 apographa conBpirant , p. 35, 27 
diBcrepant inter se, nt recte non priorem sed altemm numemm correzerint EiessUngiua 
et Scboellius). sed notum est nuper accidisse id oratorem dicere qaod ante breve temporis 
spatiom accidiaae videri anditoribos velit, velut Cicero pro Snlla perorans sic loquitur 
(32, 89] : nuper is homc fuit in civitate P. Sulla, ui nemo ei se neque honore neque gratia 
negue fortunis anteferret, nmc spoliatus omni dignitaie quae ereipta sunt non r^tit, acilicet 
ut subita fortanae mutatao conuniserationem moveat; seda. 692 loquitur et a. 688 Snlla 
honore spoliatus est, sic Clodi odium excitatnrns nuper eam commisisae dicit quod 
anditonuD memoria nondom ezcidisse conMat. atqae ne flgnra qnidem opos eat, at 
vocabolnm vim snam , qnae apparet in veteram scriptorum locutionibas nunc nuper 
et nuperum nomcium , deponat. iam Corradna I. a. ad epistulam II 20, 6 lectores rele- 
gavit medio a. 695 scriptam, ubi Diodotum mortuum ease comperimua, quem in Brnto, 
i. e. vere anni 708, nuper domi auae mortnnm esse narrat; cuius generis alla ad hnnc 
locum interpretes adfemnt, multa Drakenborcliius ad Livimn IV, 30, 14 et qnoa prae- 
terea enumerat Handius Tursellini lY p. 346. sed alind esse dicent, in epiatula ser- 
monem esse de eadem re quam in oratione tetigerit, aliud Asconinm id videre debniaae: 
illum animum snum propter illa quae annt longo intervaUo et nuper ad tempora mor- 
tem Clodi proxime praegressa intendisse ibiqne certum testimonium nullum repperisae. 
talis argumentatio de qnovia scriptore antiquo valeret, de Asconio nou valet; qui si 
legisaet epistnlam, eius testimonium attulisaet et fortaaae eodem modo dnbitaviaaet quo 
postea dnbitavit Manntiua ; sed non acripsisset ista : nusquam inveni, non tamen adducor 
vt putem Ciceronem mentitum. atqui si editae fuissent, legisset epistulas. 

Ergo saeculo post mortem Ciceronis eiaa ad Atticum epistulae publici inris factae 
sniit. qnas quo favore ezceperint Ciceronia inimici, quorum tnnc mazime vigebat in litte- 
ria potentia, ipsius eomm dnctoris Senecae epistula CXViLL aatis ostendit : nee fadam 
guod Gicero, vir diserfissimus , facere Attieum iuhet, ut etiamsi rem nuUam habeat, quod in 
iuccam venerit scribat (1 12, 4). numguam potest deesse guod scribam, ut omnia iUa guae 
CHca^onis^implent ^pistulas transeam : guis c(mdidatus laboret (1 1) , quis alienis quis suis 
viribus pugnet, guis consulatum fiduda Caesaris quis Pon^ei guis arcae petat , guam durus 
sit faenerator Caecilius , a guo minoris centesimis propin^i nummam movere non possint 
(1 12, 1): sua satius est mala quam aliena traetare e. q. s., nempe ad primas primi libri 
epiatulas, licet quaedam non accnrate relata sint (nt quae de fiducia Caesaria Pompei 
arcae dicuntur locum qnalis eat rV 15, 7 potius qnam 1 16, 12 tangere videantur), ista 
omnia spectant et lectorem ostendunt librum iuiuoundum , quem plane neglegere non 



,GoogIe 



Hceat, fastidiose et primoribns labris degostantem. aed non omneB lectores ita aQimati 
faenint, neque eqoidom editores epistnlamm Ciceronls memoriae officore Tolaisse credo. 
immo nt ego me sentio et alios teneri amore hominis, dun haec cnltissimi ingenii hn- 
manissimi animi monimenta trfictamus ac per graviom levinmqae curarom dolomm 
laetitiamm Ticisaitudines humana omnia perpetientes dacimur, item acoidisae hominibas 
Romanis persaasam habeo , nisi quis aat severae discipHnae sententias et praecepta 
dispntandi causa arripnisset ant diTersnm eloqnentiae genns amplexns simpUcem pnl- 
eritadinem sermonia Ciceroniani (nam simplex est pulcritudo praeter contiones et ora- 
tiones nonnallas in aenata habitas) spemeret et insectaretor. qaod genua Seneca dnce 
tanc regnasse notum eat ; sed coutra illos ut Ciceronis stadinm incitaretnr factnm esse 
videtur ut tonc potissimnm eias epiatnlae pnbHcarentur. neqae enim defnisse omqaam 
Ciceronis memoriae amicos et adintores nomine satis indicant Cassi Severi, Asconi, 
ipsins Claadi; atqne iam tam renascebatnr in QaintiHano gloria eloqnentiae TaUianae. 
aHud autem accedebat qno ipsae epistulae multia ilHus aevi hominibas quam maxime 
acceptae fleri debebant. scilicet post Tiberi regnum et impotentem 6ai saevitiam 
Clandi stultitiam Hberae rei pubHcae diu sepultae novum desiderinm mnltomm et opti- 
momm viromm animos in nrbe Roma impleviase scimas ; ilH facile aestimari potest 
qaanta cupiditste arripnerint Utteras secretas viri, qai ouminm nltimns sna voce et 
auctoritate rem pnbHcam regere visns esset atqae cam ipsa re publica occnbnisset. 
quae Htterae animo a caatela ac suspicione Hbero scriptae et fimissae rei pablicae 
amore et dolore plenae sane homines Ubertatis cnpidos its afficere debebant ut dnlcem 
cnris amaritiem miscerent. 

Sed haec dispntatio ne tota cormat pericalnm est. scilicet, qnod ab alHa in ista 
caasa omissam esse video , QnintiUanna quidem VI 3, 109 exemplnm praebet contnme- 
Hoai quod dcero Attica scripsit de Pompeto et Caesare 'habeo guem fvgiam, quem seqttar 
non habeo' (cf. Vm 6 18); at non de suo promit, sed de Bomiti Marai copus: § 108 ne 
tamen iudidum Marsi, hominis eruditissimi, suittraham, seria partitur in tria genera, hono- 
rificum eontameliosum medium. et honorifici ponit exemplum Cteeronis pro Q. lAgario — 
c&ntumeliosi quod Attico scripsit — medii ex quarta in CatiUnam ; atque impugnat Marsi 
sententiam haec addena eis quae primum exscripsi: guae omnia sunt optime dida, sed 
cur proprie nomen urhanitatis accipiant non video. ab eodem Marso sompait qaod § 112 
ex Ciceronis ad CaereUiam epiatnls non servata nobis adfert; nimimm totas locus 
(§ 102 — 112) est de Marai UbeUo , qnem 'de urbanitate diligentissime scripsit'. ergo 
Domitius Msrsus , quem poat VerglUum sed finte Ovidium mortnum esse scimus , ex 
Ciceronis ad Atticum Htteris exemplum attalerat, vide ViU 7, 2 ego vero quem fugiam 
haheo, guem seqwir non habeo. sed inde neqnaquam seqnitur enm ipsis litteris asum 
esae ; immo iUud ipaam unde snmpserit nrbanitatis exemplum , apophthegmatum coUeo- 
tiones docent et Plntarchiana et Macrobiana. quamm in altera legimns (Cic. 14) 
IIo(i«r{iov xal KaCaaifos SiaartivTmv lipn ■ yivibtjiioi &v qivyat fi^ yivaexmv itQbs Sv ipiiym, 
in altera (sat. 11 3, 7) Pompeius Ciceronis facetiarum impatiens fuit. euius haec dicta fere- 
bantur : ego vero guem fugiam habeo, quem sequar non h(^eo etc. atque in hanc qnidem 
coUectionem verba ex ipaa epistnla ezcerpta transiisse apparet aive s Tirone sive ab 
aUo, cai aditus ad eas pateret (Tiro aat alius quisguis fuit gui tris hac de re libros edidit 
Qaint. VI 3, 6, cf. Macr. H 1, 12 et confidentius loqaens schoHasta Bobiensis p. 309, 31), 



yGoogle 



cam Marsns dictvim ez BenteDtiaraiii oompage solntnm et liberins ennntiatam similiter 
accepisset atque Flatarchns. idem igitar aat fere idem hic accidit qnod in epistalae 
verbia qaae Seneca in libro de vita beata non ex epistulae leetione adfert, ut expoauit 
Bnecbelerns 1. s. 254 sq. 

Ad enndem finem pervenimns, si qnae de epistnlis ab Attico adservatis Kepos 
tradit cnm collectione qna utimnr accnratias componimns. Nepoa igitur vidit undecim 
volumina episttdaram ab eonsul<Uu mas usque ad extremum tempus ad Atticum missarum. 
qoae nndecim volnmina poetea , cum in vulgus ederentnr , et demptis qnidem epistalis 
ad extremum tempus pertinentibus, aedecim facta esse non admodnm mirabile est ; similis 
ratio intercedit inter octo et tredecim libromm Thacydideoram ordines. eadem aatem 
qua nos editione Seneca nsas eat, at locas snpra exsoriptns docet (atque ep. 97, 4 numero 
libri indicato item libri primi verba (16, 6) adfemntur), eadem Noni anctorea ; alia igitnr 
editio nuUa exatabat et Attici illam distribationem editor non retinait, aed maiora 
volamina minora feoit. atque consilium editoria ut in dispositione librorum aniversa 
apparet, sic in eis quoqne partibus aliqnod , quae pancomm mensium multaa epistulas 
complnribna libeUis comprehensas praebeut; ut librorum VII — X, qni epistulaa sez 
messium non integromm complectnntur, secundns deainit in consilio profectionis tandem 
capto, quod in initio tertii rurans inciaum esae videmns, tertiua itemm in consilio capto, 
io exequendo qnartna. sed in aingulamm epistolarum ordine quotiens et qnam variis 
modis erratum sit nemo neacit. hos errorea Attico editori ascribere non poasomns, ne 
Attico praeparanti quidem ad editionem epistulas. qnae res sit, in initio syntagmatis 
potissimnm apparet, Nepos qnidem qnod dicit, a conaulatn Ciceronia incipere epistu- 
las, id inaccorate dictum videtor; nam re vera incipiunt dnobos annia post, et eo tem* 
pore, quod Nepoa dicit , Atticna Romae versabatur , qnem a. 689 Romam rediisse ipse 
Nepos tradat (c. 4). antecedunt autem continuae seriei undecim epistulae (1 1 — 11} ad 
a. ^7 — 689 pertinentes, de qnibus Nepoa tacet, eas ignorans videlicet; nam uolla cauaa 
erat qnin a praetura Ciceronia nsque ad extrema tempora epistulas pertinere potins 
dieeret quam, ut rem exangens dixit, a consnlatn. qnae nndecim epistnlae quam tnr- 
bato ordine poaitae sint primus Manntiua exposuit ; acUicet primae duae ad a. 689, 
tertia ad finem, quarta ad priorem partem anni 688, qninta osqne ad undecimam, ipsae 
eese non recto ordine excipientes, ad a. 687 pertinent. quae turbae Attico non magis 



tribui poBsunt ; sed Seneca ab ipso primi li 
ordine illas quoqne dispositas babebat epi 
illaa at fecit coUocaverit bic illic cognosei 



libri initio excerpta sna exorditnr, eodem igitnr 
piatulas. atque editor qnibns indiciis indnctos 
posse videtnr ; velut in secundae fine legi- 
mns: quare lanuario mense cura ut Eomae sis , in tertia duobua annis ante scriptae 
initio : nos kic te ad mmsem lanuarium exspectamus, deinde quarta seqnente anno acripta 
incipit : crebras exspeetationes nobis tui commoves; nuper guidem, cum iam te adventaire 
arbitraremur ^ repmte abs te in mensem Quintilem reiecti sumus. deprehendere videmnr 
virum ex extemia qnibusdam signis litteras ordinantem, qnas annomm spatiis distineri 
nesciret. ex his coUectis conclndendum est, illas epistulas ab Attico nondum ano loco 
poaitaa postea inventaa esae et praemiaaas post consnlatum scriptis. in paucitate earum 
non haeremns, neqne seqnitur mnltas ab Attico servataa post mortem eins periiase ; ne- 
qne enim probari potest ant probabile est , Atticnm ante a. 693 mnltas a Cicerone 
epistnlas accepisse. in epiatnla I B, quae tempore prima est ant inter primas, aermo 



,GoogIe 



qnidem mQltna eat de litteris acriptis ac scribeDdis, sed totius tenor &igiu amicitiae 
Ofltendit, qoale miiltanm ad familiares scriptarom, nec reliqoae calorem, qoalem pla- 
rima adoltae per aimoa qaattoor Romae tma peractos amicitiae docnmeDta. qaod si 
denno Nepotis verba ac totum capnt eins consideramns, nltro movetnr qnaeatio, qnalia 
illa faerint Tolumina epistularam ; quaerimns, nt apertius dicam, nnm veros libeUos 
viderit Nepoa Utteramm transscriptamm seriem complexos. atque Tironi qaod scribit 
Cicero fam. XYI 17, 1 video quid agaa, iuat quoque epistulas vi3 referri in volumina, sans 
de traosacriptione epistulanim cogitat, cf. ad Att. XVI 5, 5. sed ad Att. IX 10, 4 evolvi 
volumen «pw^uJaruflt twmm, quod ego svb signo habeo servogue diligentissime , haec verba, 
qnae epistulas spectant nltimorum tempomm ac dierom, non possont ita intellegi nt 
litteras qnam maxime secretos in ista remm anxitndine in libellum transscribendaa 
curaverit; vix credi potest alind volomen dici ab illo qnam ipsamm epistulamm, ex 
quibns, ut commode servari possent, fascicnlnm effecerit. hic igitnr vocabuli ptoprins 
significatns manifestnB est. eodem modo AttiQum Ciceronis litteras sine ullo editioniB 
consilio adaervasae conicimus, non libellos scilicet sed ipsamm convolatamm fascicnlos. 
priomm annomm illae aut latebant in primo fascicnlo aut alio loco servabantur. sic mnlta 
rectius intellegi videntur ad totam syntagmatis condicionem quae pertinent, quo modo 
ordo epistulamm tnrbatus sit et disiecta aliqaarum membra cnm integris coniuncta et 
maximae cormptionifi initia qno modo orta sint. nimimm illo modo aervataa epistuJas 
post Attici mortem per tot annorum spatium multas temporom bominumqae iniarias 
subiisse probabile est. 

De epistnlarom ad Atticum emendatione sententiam proferre fere non audeo, de 
quamm recensione id qnidem scimus post egregiam 0. E. Sclimidtii operam, res gra- 
vissimas adhnc nos ignorare. certe de eis locis indicium cohibendum est, quibna in 
Mediceo variam lectionem ascriptam esse sciamus. sed dicam de epistulae 1 18, cuiua 
maior para cum seqnente tota in Mediceo intercidit, loco corrupto et iam conclamato; 
qni sic legitnr in codicibns quibus ntimur (§ 2) : in re publica vero , quamquam animu» 
est praesens, tamen voluntas diam atque etiam ipsa medictna effidt. nam quod Tomaesia- 
nnm habere medicinam dicit Bosios, id non accedente Lambini teatimouio omittendam 
eat, atque apparet illum suam coniecturam medicinam effugil mendacio fulcire voluisse ; 
Malaspinae autem testimoninm, qui medicinam adfert , nimis inaccnratum est. opponit 
igitur ut videtur Cicero volnntatem animo, quae coniungi solent {ipsi animus nondum 
nec cordi fixa voluntas) ; sed idem eum fecisse in Fhilippica secnnda 12, 29 iam Malas- 
pina adnotavit: denim omnes boni, quantum in tpsis fuit, Caesarem occiderunt : aliis eon- 
sUium, aliis animus, aliis occasio defuit, voluntas nemini. contra quem satis Graevius 
diapatavit. sciHcet iati voluntatem habebant ; ai animum babuissent, aliquid fecissent ; 
sed animam sine voluntate habere nemo potest. ergo non recte emendavit Victorins, 
quod ab illo multi et ultimus Wesenbergius recepemnt, tamen voluntas diam atque etiam 
ipsa me deficit, non recte Madvigius (adv. II p. 234) tamen voluntas iam atque eliam ipsa 
me medidna deficU; neqne vero in ipsa re qnam statim adfert volnntatem se defecisse 
ait : etenim post profeetionem tuam primus ut opinor introHus fuit in causam fabulae Clo- 
dianae, in qua ego naetrn ut mihi vidAar locum resecandae liiidinis et coereendae iuven- 
tutis vehemens fui et omnes profudi vires animi atque ingenii mei, non odio adductus alicu- 
ius, sed spe eorrigendae et sanandae dvitatis: afflieta res publiea est en^to constupratoque 



,GoogIe 



iudido. iaaB.0 'aaimoa est praesenB', at ad Atticam scribit X 9, 2 dices ^ubi ergo tuus 
Hte animus, guem proximis titterisV adest, et idem est, vel Fhilipp. 4, 1 ^Mmquam ammus 
mihi guidem numquam defuH, tempora defuerunt; ac si dicere Toloisset taedium instare 
totienB decepti conaminis, plane aliia verbis uaus esset. qnam di^coltatem ut elade- 
rent alii animum ad Ciceronem , volnntatem ad alios rettalernnt , in qnam sententiam 
Gronovias scribendum coniecit tamen vcAutUas soeium me , atgue etiam ipsa medicirtam 
effugit (haec nltima Bosio confidens), Bootias tamen voluntas eivium atque etitm ipsa me 
medieina defvM, alii animum cnm voluntate coniangebant, velut Orellius hanc fere sen- 
tentiam reqairi dicit : quamqaam animus est praesens et voluntas etiam , tamen eam (rem 
pablicam) iam ipsa medieina deficit. otiosam differentiam ut efficerent, destruzernnt iUnd etiam 
atque etiam, quod qaam genainum sit hi epistularam loci docere possunt : XY 8,2 de 
te quaeso etiam atque etiam vide, 14, B causam a me eUam atque etiam tibi eommendalam, 
fam. Xm 28, 1 puto enim etiam atque etiam mihi dieendum esse, 46 etiam atque etiam rogo, 
item 76, 2. atqae sequitnr earum remm ennmeratio , quae post Attici disceasam actae 
ostendant, res Komanas diutins stare non posse. servavit autem postea Madvigins 
etiam atque etiam, cnm scribendum coniceret (adv. III 167) tamen vcHutantes etiam atque 
etiam ipsa medicina deficit; quam coniectoram satis refntavit Tyrrelliua vol. I^ p. 426; 
qni quod ipse coniecit quamquam animus est praesens et vc^untas, tamen etiam atque etiam 
ipsa medidnam effudit (coUatis verbis II 9, 1 qui omnia remedia rei p. effuderunt) , neqne 
daples vel triplex correctura probabilis est (nam ne medidnam qnidem traditum est) 
neqae persona rei publicae hic quidem apte infertur. illud omnes viderunt praeter eoa 
qui Yictoriam secati snnt, medicinam removeri non debere; nam statim dicit nactam se 
sibi visum esse locum resecandae libidinis , egisae se addactom spe sanandae civitatia, 
pergit: quantumhocvulmts etiofra,: unus e$t qui ao'^, eonstantia magis et inlegritate, guam 
ut mihi videtur consUio aut ingenio, Cato. imagine igitur utitnr publici morbi ac medici, 
pervagata post Platonem (cf. Frotag. 322 D, de leg. 906 C et iu re pnblica saepe), quam 
de oratione malorom pnblicorum remedio Isocrates ezomat 8, 39 sq. {xazayiXaeTdv iaxi 
•t&g fikv xavOBiq xal z&g zofi&g tStv laxQStv vno^ivBtv , Zva ■xXEidvav iXyijSdvav inakAa- 
yil>(t£v, toi>s Sh l6yovg &xoSoxiiid^etv xflv elSivat Uaip&s ti tota^rriv fxovfft tifv S^ufitv 
&6te ^psXiiaat To^g ixovovtag) ', eandem Brntns habet in epiatnla I 4, 3 neu semptr primi 
cuiusque mali excidendi causa sit, alias ipse ad Att. lY 3, 3 o(xidi potuit, sed ego diada curare 
inc^ia, chinu-giae taedet, II 1, 7 non minus esset probanda medicina quae sanaret vitiosas 
partes rei publieae ^ptam quae exsecaret ; nimirom medici leviter aegrotantes leniter curant, 
graviorttus autem morhis perieulosas curationes et ancipites adhtbere coguntur (de off. I 83) 
ac verendnm est ne quae sanare nequeunt exulcerent {de or. n 303) ; quare T. Qninctio 
apnd Livium XXXIY 49, 2 satius visum est tyrannum debilitatum rdinqui quam itUermori 
v^tementior^ms quam quae pati possei remediis civitatem sinere. qoae de rebas humania 
qnam frequenter usurpetnr sententia notnm est: ivtav&a (tivtoi xavta tdv^Qihxtm 
voffef, xttxotg Stav ^iXioctv i&a^ai xaxd, cf. Sen. Med. 433 remedia guotiens invenit nobis 
deus periculis peiora, Sen. contr. exc. YI 7 quaedam remedia graviora ipsis periculis sunt. 
ad talem cnrationem ancipitem apectare illo loco quem tractamna Ciceronem mamfeatnm 
est; quod si quaerimns qaid in re pablica etiam atqae etiam medicina efficiat, reapon- 
demns vulnus. nimimm, nt deinde exponit, cnm pnblica mala Clodi facinore aperta et 
iUnstrata sanare vellet, maior rei pnblioae cladea inde consecata est ; cam senatns de ambita 



,GoogIe 



10 

et de iodiciia legea perferre stoderet, conBilinm salobre enin eTentam babiiit nt et ae- 
itataa auotoritaa deminaeretnr et ordinam concordia diiangeretnr, qnaeque einsdem argu- 
menti alia percenset, at ostendat ipsam medicinam identidem Tulnas effecisse ; nam qoae 
inserit com mala tantam sint, non remedia pericdia graviora, ea cum iUis coninncta 
longiorem malorom aeriem reddunt. desperat simili modo ad Atticom scribena IX 5, 3 
omitto causam rei puMicae, qttam ego amissam puto cmi» vidneribus suis, tum medicamerUis 
as quae parantur. sic igitar locns restitnendus est : in re puhlica vero, quamquam animus 
est praesens , tamen volnus etiam atque etiam ipsa medidna efficit. Cicero autem quin 
scripaerit non vtdnus sed volnus, cni auccessit voluntas, neque dubitat quisqoam et in 
Hediceo aerTatam est e. g. Xli 18, 1 quae res forsitan sit refrieatttra volnus meum. 

Kelinqnam epiatnlas ubi Terba tetigero qoae legnntnr Y 11, 3 uj (Pompeinm in 
Eiapfiniam ire) ego minime probcAam; qui quidem Theophani faede persuasi nihil esse 
melius quam iUum nusqttam discedere. ibi quod in Mediceo scriptum eat iteratia verbis 
tribna melius qucm Ulud nusquam guam iUum nusguam discedere, sed ita iteratis nt illud 
et iUum scripturae discrepantiam et cansam dapUcis scripturae ostendant (atque illud 
iterom snper iUum acriptum eet) , pristina loci species haec foisse videtar : nihH esse 
melius quam tUud, nusquam discedere. qno modo lotjnitur de Sn. I 1 totum hoe displicet, 
phHosophfm, de off. 11 84 ut hoc ipsum eum delectaret, peecare, Parad. 20 ipaum quidem 
illud, peccare, quoquo verleris unum est, sive Q. Cicero de pet. 4 diam hoc muUum videtar 
adiuvare posse novum hominem, hominum nobitium voluntas, et Plautus mnltis locis (cf. 
Capt. 267 Curc. 670 Most. 600. 1091. 1165), adde qnae Yahlenus composnit in indice 
lect. 1880 p. 10 et e. g. Frontonis epist. ad M. Caes. III 12 ea res, verum dicere, pror- 
sum dis hominibusque ardua. in his pronomen nui alicui parti orationia praemittitor, 
in alia locutiouia specie ad idem geans pertinente enuntiatum verbumve sententiam 
regens inaigni vigore effert pronomen, ut in sermone urbano Atticomm zovz' ixttvo sive 
nt ApoIIonins Dyscolua loquitnr de couatr. p. 197 xa&dxsQ ztvlg aitb (livov, ixi^ifviav 
toi>$ aoi.oixtaitoi^. cuius modi exemplum Ciceronianum attulit Yahlenua p. 7 , addo ad 
Q. &. n 6 (8), 2 Utud scilic^, cenabis cum veneris; Plantinis qnae Yahlenas pertractavit 
adici posaont Aain. v. 149 ne id quidem, me dignum esse existwiat quem adeai, qnae verba 
distinxi in editione, Moat. v. 328 sed hoe, quod mi in manust, si cades non cades quin 
cadam tecum, qnae verba primus YssiDgins recte explicavit, Pseudnli 391 ergo utrumque, 
abi nune dUedum para ex multis atque ezquire illinc unum qui certus siet et Truculenti 
570 hoc sdUem, [rem] servat nec uUi u&t sit apparet, qnorum locorum dnorum lectio qno- 
niam sine ampliore disputatione ezplicari non poteat, ezscripsi versus ut scribendos 
ease indico. in istia omnibus qnasi eztrinaecus accedit prouomen atqne demi potest 
plernmqne aine structurae detrimento; aliud genna est in qno non magia omitti poteat 
quam in graecia articulua, cnm dictio pronomine fulcitur et enuntiato iniungitur, non 
maiorem vim accipit; quo modo proverbia Teransve efferri aolent, decnrtata praesertim, 
ut ad Att. Y 10, 3 iUud verum iffSoi rig, vel de fin. II 71 nosti credo iUud nemo pius 
est qui pietatem. eo pertinere dico verba quae leguntur de fin. IV 2 ; ubi Ciceroni cou- 
tendenti Stoicos a Peripateticis non re sed verbis dissidere Cato respondet: putabtm 
equidem satis me dixisse, guare ad ea prvnum, si videtto'; sin aUud quid voles, postea, in- 
aeqnitur Cicero : immo istud quidem, guo loco quidgue, nisi iniguum postulo, arbilratu meo. 
baec re vera tradita esse Madvigins intellexit et alioram ineptias aatia superqne refii- 



,GoogIe 



tavit. sed idem qaod post iUa quo loeo quidque verbum intercidiaee atatnit qoale tijsHm 
fuerit vel ocmrrerit, qaa in re adaentientes habuit Baitemm et Maelleram, in hoc aer- 
monnm circaitn nec ad ea nec postea nec arbitratu meo verba habent qnibas nitantar, et 
incipit libelliis aic : quae eum dixisset, /inem ille. hoc antem dicit, se non ad illa pri- 
mam respondere , sed ordicem et distribationem reram sao arbitratu instituere velle 
(cf. Comif. 13 disposifio est ordo et distribuiio rerum, guae demonstrat quo quidque loco 
sit collocandum), id qaod facit in sequente dispntatione (cf. 5. 8. 14. 24). ergo verbnm 
si qnis aubaudire volet, sabaudiendum erit, non aupplendnm dicatur vel dicendum sit. 
In einsdem libri IV de finibaa initio Cicero cum Catone pugnans Stoicorum doctri- 
nam moralem onmino aditum nnilam babere posse dicit m urbem, in forum, in curiam 
et res accnratius perBecntus quaerit quae sit ista philoaophia , qnae communi more in 
foro loquatw, in libellis suo (9, 21} ; notnm est qnam facete fere duodeviginti annis ante 
in easdem Stoicomm et Catonis sententiaa invectas sit pro Uur. 29, 60 sq. ; sed anno 
ante libros de finibus einsdem doctrinae potissimas sententias tractayit, eas maxime 
esse Socraticas praefatns longeque verissimas. scilicet orator rhetorve scripsit, non phi- 
losophns paradoxa Stoicomm, qnae in corpore scriptorum philosophicomm tradita qni- 
dem aunt, aed nt rbetoricum opnscnlnm non memorata in initio libri II de divinatione. 
nimirum in prooemio paradoxomm dicit se illa ipsa qnae vix in gymnasiia et in otio 
Stoici probent, Indentem coniecisae in communes locos, genus ezercitationnm appellat, 
qnibua nti consneverit, cam ea quae dicantur in scholia frcnxfis tranetnlerit ad hoc 
oratorwm dicetidi genus ; id se fecisse ex imitatione Catonis , qui saepe in senatn aen- 
tentiam dicens locoa graves ex philosophia tractaverit dbhorrentes ab hoc usu forensi et 
ptddico; andacius etiam se, qai ipaa illa noffiidoia tractet. ibi ita loquitar(4): temptare 
vdui possentne pT<^erri in lucem , id est in forum, et ita dici ut probarentur, an alia quae- 
dam esset erudita, alia popularis oralio. atqne verba qnae aont id est in forum post 
Bentleinm et alios deleveront editores; qaae si poeuit Cicero, sane certo consilio po- 
suit. atque ita compositi sant loci commnnes illi, nt consentaneum est, at verbo nnllo 
mntato in orationem recipi possint (cf. de inv. 11 47 sq. Bmt, 46 Orat. 126), incipiant 
sic: nec vero, ego vero, parva inquit est res: argnmenta aatem orationnm quae spectant 
qnatenas certo cognoeci possnnt, iudicialia sunt, nt 20 parva inquit est res; sed magna 
ctdpa e. q. 8., 42 quae est ista i» commemoranda peeunia lua tam insdens ostentatio e. q. s., 
et cnm possint qaaedam ad invectivas in senatu habendas spectare, ut qoibos in CIo- 
dinm invehitur 27 aq., omnia tamen contra nnnm adversarium transignntnr et loquitnr 
ut apnd indices solet (cf. 33 si mihi apud (diquos agrestes haec hoAenda esset oratio e. q. s.). 
ergo cum Cato t» senatu dicere soleret abborrentia ab hoe usu forensi d puhtico , sed 
dieendo consequi tamen ut illa ^iam popvdo probabUia viderentur (qnod dicere non potest 
nisi editas orationes respiciena), ipse ne illa quidem Catoniana, aed paradoza ipsa pro- 
latums est in lucem, id est in forum, ubi magis etiam commani more loqaendnm est 
qnam in cnria, et temptatums an emdita oratio a populari plane aliena sit. non otio- 
snm igitur esse videtur quod addidit id est in forum. item lueem et forum compoanit 
ad Att. V 15, 1 denique haec non desidero; lucem, forum, urbem, domum, vos desidero. Inz 
autem quo modo fonun aignificet in sermone urbano optime orationum loci monatrant, pro 
Rab. Poat. 48, ubi postqnam dixit: huic optimo viro nomen equiiis Somani et ttswcm 
kuius lucis et vestrum con^>ectum ne mpiatis, pergit ; hic vos nih& cdiud orat nisi ut recfis 

2* 



yGoogle 



12 

ooiUis hanc uriem sibi iniueri alqae m hoc foro veatigium faeere liceat, pro Qumct. 74 uf 
per se afflicium aique eoeraum propinquuin suum non modo honeste partis bonis, venm 
tiiem communi luce privaret, cf. 49. qai loci docere posstmt qnid sibi Toluerit Plaatos 
in Tracalento t. 574 haec compoDeBs: privavit bonta, luee, konore atque amicis. 

Kemo saepias et acrins qaam HadTigios in oommentario librorom de finibna casti- 
gavit quae Cicero, cnm sine magna cnra neo disci nec dici possent, inaccnratiQS conscripsit. 
Sfld ne ipse qoidem Madvigitis , qno nemo melins his tribas saecolis Ciceronem novit, 
nbiqne inre eom Titnperavit. velat de fin. 11 33 baec tradnntnr codicam conBenan: 
iestiarum vero nullum iudieium puto ; guamvis enim depravatae non sint, pravae tamen esse 
possunt. ut baeillum aliud est inflexum et incurvalum de indu^ria, oiiud tta natum, sic 
ferarum natura non est illa guidem depravata mala discipUna, sed natura sua. in sententia 
aimplici ac dilacida comparatione miramor scriptorem in ipsa conclasione balbntientem. 
qai cam distinxerit inter depravata et prava eaque comparaverit cnm incarvatis et 
natnra cnrvis, ita concludit ut feramm naturam dicat non illam quidem depravaiam mala 
disdplina, sed natura sua. rem plane ezposait Madvigias, sed ita nt codicnm scriptaram 
defenderet, bis verbia: 'neglegenter Cicero scripsit, primam sic cootraria ponens mdlam 
diseiplinam (aliomm) et naturam suam (qnae ipsa figura defendit scriptnram) , nt obli- 
viaceretor subiectam esse non feras sed naturam ferarum'. atqae boc fortasse tolerari 
deberet, ut nataram natnra Bua depravatam diceret, licet non aptissima esset de besti- 
arum natnra fignrata locutio cum ironia, qnalis pro Mil. 36 et miki videlicet in causa 
atd mdla aut mea , non et praeclarissima et vesira , iudicium iimendum fuit , sive Plant. 
Psend. 104 aui bona opera aui hac mea; nam talem fignram inesse sermoni voluisse 
Madvigium puto. sed quod addit 'deinde , cnm seinnxisset depravati et pravi notionem, 
liic tamen, omnia ooiciens in illam oppositionem diaciplinae et natnrae, depravata com- 
maniter posait, ut etiam prava (in secnndo membro) comprehenderetur', hoc non credi- 
mns nec toleramns ; nam pravam nisi depravato oppositnm sit , et via sententiae et 
sensna perit. dnplez vitiam in una dictione quae est wUura sua coniunctam nnam me- 
delam flagitat; atque iUa dno qni considerabit facile intelleget Ciceronem scripaisse: 
sie ferarum naiura non est Hta quidem d^avata mala disdplina, sed nata prava et bacU- 
Inm non incnrvatam sed ita natum com ferarum oatnxa non depravata sed ita nata 
comparavisse. 

Atque libri de flnibas qaidem ez eoram nnmero sont qnos ipse ad Atticum scribena 
ix6yfag>a ease dicit , verba tantum sna. qnae confessio neqaaqaam ad omaia scripta 
philoBophica continao est transferenda; sed sane nova scribere nolebat, nisi qnod Cice- 
ronis verba etiam aliena argamenta orationis pulcritndine nova faciebant ac aoa. aunt 
autem qnos componens non G-raecoa seqm sibi videbatur, praeter libros de legibas qaos 
non edidit, libri de re publica; qnomm materiam et argamenta cnm manifesto a Graecis 
sumpserit , proprii tamen consiHi opos confeoit , cnius sinule at libromm de oratore 
litterae latinae non protulemnt altemm. id quO modo fecerit , in libro de re pnblica 
secnndo , qni optimae civitatis ezemplnm exponendo , id est graviasimo argumento, dis- 
pntationis cursnm retardat, certina quam adhuc factnm video cognosci posse videtur, 
qnamvis de anctoribns libri res esplorata ait, rectios dixerim quoniam explorata est. 

Auctores aatem in libro II de re pnblica Clceronem et Folybium seqoi et Pauaetiam 
poat Hirzeli de Polybio dispatationem nnper demonstraverunt de Scala (die stadien des Poly- 



,GoogIe 



13 

'binap. 222 sq.) et Scbmeheliaa (die philoBOpliie der mittleren stoa p. 67 sq. 374 aq.) ita nt 
dnbitari non posse Tideatar ; neqne vero iUad Cicero diaaimolat aed pro Bna et aevi ani 
consnetadine aperte profitetur, cum Laelium faciat dicentem I 34 memineram persaepe le 
eum Panaetio disserere soUtum coram Folybio, duobus Graeds vel pa-iiissimis rerum dvUium, 
ntultaqtte coll^ere ae docere optimum longe statum civitatis esse eum guem maiores nostri 
nobis rdiquissent; neqae diaaimalari potnit illo praesertim tempore quo Posidonii Boripta 
omiiiiuD iu maoibTis essent. de Folybio rea apparet libri aezti reliquiaa legenti, atqae 
aingula peraecntua est Scbabertua in dissertatioue de libri I et 11 auctoribns p. 37 aq. 
et accnratiaa de Scala p. 296; nam qoae de temporibua et de rebos geatis mnlta liabet 
cnm Folybio commuma (cf. II 27), ea ad Fanaetiam referri non posse apparet , item 
quae cnm talibus cobaerent Folybio propria , ut illud de Numa Fytbagoreo II 28 ea 
suat enim demum non ferenda in mendado , guae non solum ficta esse , sed ne /ieri quidem 
potuisse cemimus (Folyb. VI, 1, 11 xb y&p iSvvatov iv tc9 i^EiiJct y,6vov oiS' ixoXoy^ 
iaiiixetia xots ii^fftAvovetv). m ipsina antem Folybi tiistorijs et regnat iUa Bententia, 
rem pnblicam Romauam eaae tb xiXXusxov «iJtfct/fia xStv xaff ^(i&b 3tohtti&v, et eo con- 
ailio eiuB natnram ezponit nt doceat Komanoa etiam meliuB qnam Lycurgnm ooninnxisse 
xAg ipet&g xal vfle iSt&ttjtas tSn/ iQiarav aolixsviuiTav , atque etiam confirmat, omuia 
ex Fanaeti aeutentia qnam anam fecerat, o^ ol6v te elvai Tcn^n^ eiQttv ifulvia «oXf 
teCas 6iiataaiv. ergo cnm et totnm et aingnla ipso Cicerone dnce ad auctores referre 
possimua, tamen Cicero aliquid ipae praeatitiase sibi visos est ; quod ne lectores fugiat 
narratia Romuli rebus his Laeli verbia cavet (H 21): nos vero videmus (unius viri con- 
silio ortnm novum populum) et te quidem ingressum ratione ad di^tam^m nova , quae 
nusquam est in Oraecorum libris; scilicet Flatonem civitatem extmziaae arbitratu suo, 
reliqnos aine iillo certo exemplari formaqne rei publicae de generibus et de ratiombns 
civitatum diaaeruisse: tu mihi vtderis utrvmque fac^rus (ad totam igitur diapntationem 
iata Bpectant) es enim ita ingressus , ut quae ipse reperias tribuere aUis malis quam , ut 
facit apud Platonem Socrates, ipse finffere et Ula de urbis situ revoees ad ratumem, guae a 
Bomulo casu catt necessUate facta sunt, et disputes non vaganti oraiione, sed defiasa in una 
re publica. tria aunt quae Graecorum Ubris opponit ; qnorum tertinm , disputatio d^a 
in una re publica , quo pacto ex Panaeti et Folybi et ipaina ratione cousequatnr 
infra dicam. primnm et aecnndnm ad nnum idemque pertinent, ita nt prina rem generatim 
enuntiet, altemm ad praegreBaam dispntationiB partem referat; collaudat enim qnod 
qnae ipae reperiat aliis tribuat, scilicet quae de optimo civitatia statn de&iiendo oogi- 
tatione effici possint conditoribua unina civitatis cuina ezemplo utatur, atque quod quae 
a Romnlo caau ant neceaaitate facta sint revocet ad rationem. id quo modo fecerit vide- 
mns § 10. 15 et praeaertim in disputatione de civitatibos maritimis, nbi Romuli ratio- 
nem ex BicaearcheiB aupplevit. in eandem rem eum saepiua digitum intendisae postea, 
docent quae dicit § 62 ^o si modo consegui p<^uero, rationdms eisdem guas iUe vidit, non 
in umbra et imc^ne dvitatis, sed tn amplissima re pt^lica enitar, ut cumsgue et boni publid 
et mali causam tamquam virgida videar attingere, cf. 31. illnd vero nt A&icanus institnit 
pngnat cnm Polybi aententia, qni id ipanm exponit c. 10, 12, Lycurgum Tatione, Romanae 
rei publicae conditorea non ratione egiase : ixetvog y.h' o^ X6yp Ttvt xfioiSdfuvos vid^ev 
ixaaxa Mal a&s Jtiipvxe ttviifiaivetv i^ka^&g tfvT/earifffOTO f^ aifoetffrifiivt{v xolixetav (cf. Cic. 
II ^. 50), 'flo^tot Sh tb f^v tiXog xa^b xexoiijvtai x^g h tff xaxffiSi xaxaatiaems, o^ ^i^v 



,GoogIe 



dt& X6yoVf di& di xolX&v iyihvmv xal x^fayfidtmv, i^ wbt^g &tl t^s ^ ^i^fs ati/ixetBUue 
iiti.yvd>atmg atQOVfUvot tb ^iXxtov, ofrrras ^)Aov inl xa^h ^v Avxo^Qyp tHlob, xdXXtCxov 8h 
<lvati}(uc t&v xaff ^(uis «oXttu&v (cf. 48, 2). qaam Polybi sententiani Teram qtddem esse, 
sed ez operis institnto neglegi, Laelins snbindicat, atqne in Panseti et Potybi sententiam 
ipse sabinde delabitor Cicero, nt U 30 aigui nwllo id facUius cognosces, si progredientem 
rem puhlieam atque in optimum statum naturaU quodam itinere et cursu venientem videris 
(Polyb. VI, 4, 13 Si& tb [xorA] tp^iv avt^ iac' &ifx^S siXijipdvttt ti^ ts a^taUtv *al 
a%rjeiv), et 57 in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publiearum natura 
saepe rationent, qoae smit verba eins qui in anguBtiaa devenerit. atqae cam boc tracta- 
tionis consilio alind qDodamtnodo cobaeret , qaod tamen ipaam non commemorat , licet 
mentionem eiaa maxime expectemos et id ipaam mazime novnm nobia qaidem esse 
videatnr. oimimm non ezpoDit statom et institata rei pnblicae Romanae, ot facit Foly- 
bias, sed historiam enarrat, et postqaam in fine libri primi promisit se rem pablicam 
Bomanam et gualis sU et optmam esse ostensorom , iam (11 3) se facUius quod sit pro- 
pos^um consecutuntm dicit, si rem pnblicam ^ nascentem et crescentem et adultam et tam 
firmam atque r<Austam ostenderit. cnias rei causam qai in Catonis dicto (11 1), de qao 
continao dictaras sum , quaerat , maiorem qnam par est inventionis andaciam Ciceroni 
imputare videtnr. atqne narrationem renun Romanarum Cicero apad Polybinm invenit 
eo conailio institatam, nt rei pnblicae descriptio fondamento historico ad tempomm 
ordinem accnrate constmcto niteretur; qoam archaeologiam Folybias , nt pauca frag- 
menta docent (inter qoae non snom locnm occnpavit locos ab Athenaeo servatus 2, Ei — 8), 
eexto libro insemerat, ita quidem, nt prooemium exciperet dispntatio de variis remm pabll- 
camm formis (c. 3 — 10), sequeretnr arcbaeologia, deinde de Romanorum re p. dispntatio ; id 
ita esse docet et capitis 10 finis et nndecimi , ut trancatum ab epitomatore legitur, ini- 
tium et qnae secnntur : dib xal tbv intip T^g 6v6tiiacmg ainoH X6yov &xo8tSmx6ttg itetffa- 
66(is9a vHv iidij diaeatpttv bxol6v tt xa^ ixclvovg ^n^pj^ ro^? xatQo^dg. sed boc in trancursn, 
atqne reete ordinasse illa Buettnemm-Wobatinm sero video ; Cicero exemplnm rei pablicae 
snae exhibiturua sane non baotAv ti ^%ifXt th xoXitevfia exposnit nt promiserat, sed 
speciem archaeologiae imitaudam sibi aumpsit. id mirabile videri debebat dnm tantum 
Flatonis civitatem et AHstotelis politica noveramus ; invento Aristotelis libro de Athe- 
niensinm re publica rectins intellegimus qno modo ad illnd compositionis genus Cicero 
pervenerit. nimimm in libro rei pnblicae describendae destinato primnm historiam dare 
Aristotelem videmus ab lone non usque ad ipsius tempora, sed usque ad Xenaenetum 
sive potius Fytbodomm archontem. id est ad eam rei pnblicae constitutionem quae sao 
tempore duraverit, deinde enarrsre ff/v vvv xatdotaaiv t^g xoXitsias, simili modo eum 
de ceteris civitatibus egisse et plarima fragmenta docent et Heraclidae epitoma, simili 
peripateticos post Aristotelem res ipsa, quos etiam magis historico compoBitionis generi 
operam dediase veri simile est. Aristotelis antem xoXtxeias Cicero non commemorat, 
sed Dicoearchi complnres (ad Att. II 2 a. 694) et ad Demetrii Phalerei libros atffl t&it 
'A&-^yifit %oXttstlbv (Diog. L. Y, 80) redit quod in ipso libri U prooemio legitnr: Athe- 
niensium rem p., quae persa^ commutata est, tum Theseus tmt Draco tmn Solo tum ClistheHes 
tum multi alii, pastremo exsanguem iam et iacentem doctus vir Fhalereus sustentamt Deme- 
trius. quae fere conspirant cnm Aristotelis c. 41; nam qnod ille primam rei pnbUcae 
formationem loni triboit, mntatioDum qoas ponit nndecim primam facit Tbesei, aecon- 



,GoogIe 



16 

i\ ^m Dracontis , tertiam Solonis , qtuntam post Pisistratnm Cliathenis ; coias generia 
conmmtationes Cicero qaoqae accorate distinguit , cf. n 63. 63. ad peripateticonmi 
igitnr libros politicos (cf. de leg. II 14) disputandi rationem conformavit; qoae ratio 
lectoribas, qnibas scripsit, minime ignota et t» Oraecorum libris nsitata explicatione 
non egebat. Folybins vero, quem Aristotelis politica ipaa non novisse satis oatendunt 
qaae de Cretensium re publica dicit , res publicas novisse non satis ostendunt quae de 
Locrensiom contra Timaeum disputat (cf. de Scala p. 126 sq.), sane totins operis ratione 
eo dncebatar ut initia popoli Romani illo loco persequeretur. Cicero qno usqae histo- 
riam perduxerit dici non megis potest qnam in Polybio; qnae servata sunt ultima de 
decemviris agnnt , et quod Cincinnatam dictatorem memoratum fuisse comperimos ad 
a. 316 pertinere videtur. sed ut in initio Afiicanus indicat (v. s.) , narrationem asque 
ad id tempns contianavit qao res publica 16%^ r^ iavti}s g>i6tttv, optimam qnidem nata- 
ram et novis rebas nondum inquinatam : ex Polybi autem seotentia Punici secandi belli 
tenporibns ^ 'Aafii] elxs tip> &k(li^, xaxd ye t^ t^s 3toi.tt£laq c^exaeiv (YI, 51, 6). iam 
sola rei pnblicae Romanae historia non satis reddebat optimae civitatis exemplum, nisi 
simnl exponeretur qno modo optima esset; illud igitur, qnod inde seqnebatnr, proprinm 
est Ciceronis et ab ipso laudatnm cnm dicit se defixa in una re publica oratione nti; 
oam immiscet narrationi et iniungit Panaetianam de optimae civitatis constitntione 
doctrinam (cf. 41 sq. 60. 62. 65. 62) et de formarum rei pubHcae naturali cursu et 
circnitu , cf. 45 — 19 {kic iUe iam vertetur orbis e. q. s. , uvxtf «oAweiav &voaf6xkiatits 
Polyb. TI, 9, 10; qua imagine asus est eodem tempore in oratione pro Plaucio 93 et 
in epistulia anni 696 identidem, cf. Hofinannns epist. sel. p. 56). aic demum effecit ut 
exemplo rerom Romanamm cemeretur ^oie esset id guod ratio oratiogue describeret (II 66). 
Introitnm ut sibi paret ad rei publicae Romanae historiam et transitum aliquem 
a promissa e^ositione ad narrationem , dicto Catonis senis ntitnr Scipio , quod non 
satis attendemnt qui de Catonis originibas scripseront (Q 1) : i5 dicere sol^tat, ob hanc cau- 
sam praestare nostrae dvitalis statum ceteris civitat-SMS , guod tn illis singuli fuissent fere, 
gui suam quisgue retn piAlicam constUuissetU legibus atgue instUutis suis, ut Cretum Minos, 
Lacedaemoniorum Lycurgus, Atheniensium e. q. s. supra exscripta, nostra autem res ptMica 
non unius esset ingenio sed muUorum, nec una hominis vita sed aliquot constituta saecuitis 
d a^tSiUS; nam neque uUum ingenium tantum exOtisse dicd^cd, ut guem res nuUa fugeret 
guisquam', aliquando fuissd, neque euncta ingenia coUata t» unum tantum posse uno tem- 
pore providere, ut omnia complecterentur sine rerum usu ac vetustate (cf. 37). atque illa 
qnidem Bemetriana sane non sunt a Catone snmpta., cuius opns nollam doctrinam ha- 
bnit (Com. Nep. Cat. 13); atqne omnino verba non sunt Catoniana, sed ipsius Ciceronis; 
tota autem sententia qaam mazime Catonem decet, qui non singuloram viromm sed 
populi Bomani gesta scribere voluerit , simul non aliena eat a Polybi sententia qnem 
vidimns inter Lycnrgeam Romanamqae rem publicam simile discrimen facere. quae 
verba quod Scipio ad sermones potins quam ad libmm Catonia refert, dialogi naturae 
et oeconomiae accommodatum est; nnllnm vero aptiorem locnm Iiabere poterat illa 
sententia quam in Originum prooemio. qaod si pergit Scipio: quam ob r&n, ut Ule 
solebat, ita nunc mea repetet oratio populi originem : liberUer enim etiam verbo utor Catonis, 
testimonium Ciceronis ipsum nos tenere iudico, Ulud quod quasi ex sermone ipao atta- 
lerit in Originibus legi testantis , et inconsnlto egisse lordanam (proleg. p. XXIY) qui 



,GoogIe 



16 

ista ab Originibas plane arceret et dictiB Catonia insereret (p. 108). valet antem bic 
looas in eam qnaestionem aliqnid qnae est de Catonis Oruiinttm nomine. de qno nomine 
iam Ciceronis aetate aut non molto post hominea Romani dnbitavemnt. nam Nepos 
eic loqnitnr (Cat. 3) : liber primus continH res gestas regum p. B. , seeundus et tertias 
unde quae^ civitas orta siiltaliea, ob quam rem omnes Origines videlur appellasse; qoam 
explicationem obtineri non posse nisi primos tres libroa et seorsum editos esse et se- 
qnentes in soi tituli societatem traxisse credatur omnes concedant. alio modo Yerrius 
flaccns dabitat (Feati p. 198) : Originum libros quod inscripsit Cato , non satis plenum 
titulum propositi sui videtur amplexus, quanclo praegravant ea guae sunt rerum gesUmm 
popvHi Romani. Dionysius Halicamassensis antem (1 11) titalam graece reddit ysvtaXo- 
yCas tSw iv 'iToUa xAXemv. hae dubitationes docent Catonem ipsom non dedisse expli- 
cationem titnli operis sni. sed quo sensn originis vocabalam posuerit, id qnidem Cioe- 
ronis verba dedarant, qui in eadem re etiam verbo Catonis ae nti profitetar. Cicero 
enim rem publicam Eomanam et naseentem et crescenfem et adultam et iam firmam atgue 
robustam propoaitams est, i. e. Polybi verbis tipr e^dettatv xal xip; «{igijatv xal r^ 
ixy.'^, abi qni nascent&n tantnm ad originem pertinere dicat, cnm aperta eiaa aententia 
pngnet; etenim Cato rem publicam Bomanam conatitutam esse dixerat non unius homi- 
nis vita sed dliquot saeeulis et adat^us ; ad illa antom aliquot saecula originia vocabalnm 
pertinet. nimiram origo ut certam et absolntam significationem habet, sic qaando rem 
re vera ortam ease dicat a scriptoris mente et consilio pendet. ipse Folybiua initinm 
ab origine accnrate distuigait in rebns pnblicis , cf. VI 4, 11 ixl z&s ixdatoiv xat& tpv~ 
«IV iffx^S xal yswidfits fal (terafioXcts ijuev^etts e. q. s. (cf. 6, 1) ; 7, 1 aOri; ^aeiktCccg iiij- 
#tvj}s iQXij xal yivtais (8, 1) ; item Cicero H 49 habetis igitur primum ortum tyranni, 
51 haec forma et sptcies et origo tyranni, cf. 21. Cato igitnr rem pnblicam Homanam 
conatitutam et re vera ortam esse poat aliquot saecula demnm volnit atque rebna ge- 
stis popoli Komani narrandis originem rei pnblicae Bomanae proponere animum in- 
doxerat; id indicare voluit cam originem operi inacripait aut origines potins, qnoniam 
reliqnas civitates Italicas eodem opere complezus est. neque impmdenter fecit ant 
contra ingeninm rei publicae Romanae , sed acri iudicio ipsam rem perspiciens ; ipsa 
antem ratio tam gravis erat ut iare toti operi nomen inde deaumeret, operi acilicet ad 
id tempus perducto quo rem pnblicam Romanam re vera conatitntam eaae diceret. id 
qno tempore factum esae dixerit qaaerendnm eat. atque non omnea septem Ubros 
aimnl editos esse notum est, cnm frg. II 19 (49 P.) a. 586 ecriptam ait, in ultima ope- 
ris parte a. 605 occapatua fuerit (Cic. Brat. 89). qnod si teatimoninm aequi volmnns, 
comprehendere debemua non tres libros sed quinqae. nam Nepos postquam dixit: 
primus continet res gestas regwn p. M. , secundus et tertius unde quaeque civitas orta sit 
Itdlica (ob guam rem omnes origines videtia- appdlasse), in quarfo aufem bellum Poenicum 
est primum, tn quinto secundum, sic pergit: atque haec omnia capUulatim sunt dicta, i. e. 
netpakatad&s, qaod ad qainque libros pertinere apparet et non recte ad bella tantnm illa 
relatnm est a lordeno p. lAI sq. ; deinde quod aeqnitnr rdtquaque bella pari modo perse' 
cuftM esf usqiu ad praeturam Servii Gf^ae qui diripuit Lusitanos, illud pari modo non ad 
ca^idatmt respicit (nam nnlla esaet sententiamm consecutio), aed hoc aignificat : qno 
modo bella Pnnica primnm et aecnndum peraecntns eat, cnm priora bella aingnla enarrare 
nolnerit, eo modo reliqnabella tractavit; simul antem intellegimos, quopropins ad ipaa 



,GoogIe 



17 

flcriptioiiis tempoTa et acriptoris facta narratio perveniret, eo minns capitnlatim et magis 
xttfA fiiifoe eam institatam fniase. qoae res et cnm natnra rernm consentit et com- 
mnnis est annalibos RomaDis. lam aeptem libros ori^nm titaltun tenmsse, qui triboa 
tantum conveniret, cnm non admodnm veri simile sit, ez Polybi antem sententia res 
pnblica Romana tempore aecnndi beUi Fnnici perfecta fnerit , non inepta coniectnra sit 
Catonem, com Aemiiiano eiosqne amicis consentientem , quinqne illos libroa originum 
titnlo compleznm esse. sed illud ipsnm, qnod quinto libro tantnm Hannibalis bellnm 
tribnit, non accnrate dizisse Nepos videtur, siquidem vix negari poteat enm libmm ad 
Bhodienainm legationem, id eat res a. &87 gestas, pervenisse; quamqnam fortasse naa 
sine consilio dixit, siqnidem res post beUum Punicnm secundum gestas Catonem non capi- 
tulatim sed paridcnlatim enarraaae probabile est. neqne vero quod qainqne libros 
propter tractalionb genna Nepos coninnxit , inde eos simul editos esse consequitnr, 
immo in Ciceronis Ubro 11 quod legimns Bomnli consilio ortum novum populian e^ 
futuUum iam et pame pt^erem esse (21) et prospicere Laelinm Scipione rdiquos reges 
persequente quasi perfedcm rem publicam (22), cum Cicero regum rem pnblicam re vera 
perfectam foisse dicere minime possit (cf. 43), hoc ad Catonis sententiam redire vide- 
tnr; qui qnod ali^uot saecula et aetates dixit, hoc ad regam annos 241, non ad sez 
saecnla spectat; ergo eomm ratio probanda videtur qui originem Eomanae civitatis 
primo libro, Italicarnm origines duobns seqaentibns Catonem tractasse contendnnt. 
la verbis qnae supra ezacripsi (II 66) guale esset id guod ratio oratioqu» descr^eret 
ratio oratioque significat titv l6yov et dnplici vocabnlo graeci simplicis notionem apte 
comprehendit. ergo non mera paromoeosis est, qnales habet in libris de re pubUca, at 
n 7 rf agrorum et armorum cuUum. eadem compositione postea saepins atitar abi ant 
rationi oratio aut orationi ratio accedere debet at graecas Myog setis ezprimatur, sic 
de fin. rV, 10 cumque duae sint artes qwhus perfecte ratio et oratio compleatta- , una inve- 
niendi altera disserendi, hane posteriorem et Stotd et Peripatetici tradiderunt , et partes 
inter se opponit facete in 10 ratio enim nostra consentit, pugnat oratio. denao in libro 
de officiis primo , ubi de beneficiis agens principia societatis humanae tractat 16, 60 
eius autem vinculum est ratio et oralio, quae eoncUiat inter se homines conxtingitque naturaii 
quadom sodetate, cnm ferae sint rationis et oratimis expertes (cf. 11 sq. 94). haec a Pa- 
naetio transtnlit, qni recepit Aristotelenm illnd i,6yov fidvog &v&(fa«os i%Ei. x&v ^c^mv. 
atque in eodem argomento eadem verbomm compositio invenitar apud scriptorem a 
Ciceronis imitatione alienam Senecam, qni haec habet de benef. I 3, 7: ergo et Mercu- 
rius una stat (cum Grratiis), non quia hen^icia ratio commendet vel oraiio, sed quia pidori 
ita visum est. haec ab Hecatone sumpsit Fanaeti discipulo, illam e Chrysippi Ubro 
transscripsisse dicit ; atque hic qnidem graeci aactoris verba tenemns in istis Cornnti 
(c. 16) ■^yett6va 8i nafadiS6aetv «tltai' rbv 'EpfL^, iftfpalvovxss oxi EiXoyiatms xaQi^teQ^ai 
dst xal (ii) eixy i3iX& tofs i^ioig' — xvyx^vsi Si 6 'fipp^s ^ Arfyog fiv, ov &x^arti.Xav 
Jtifbg ^(i&g i^ ovifavoi} ot ^eol, fiivov xbv &v9'ga«ov x&v ixl yi^g ^^a>v Xoyixbv «otijffov- 
xeg, rationem dicit, non orationem; sed ad orationem illnd primae societatia vinoalnm 
iam pridem rettalerant rhetores, vide Isocr. 3, 5 sq., et Seneca ut Cicero orationi tan- 
tnm tribuit ut rationem orationemque in illo argnmento complectantur. cf. Flutarchas 
de recta tat. aad. 44 E iliXdi xal xbv 'E^/t^ xatg XdQiSiv oCaaiawl evyxa9i8ffv6ttv , &e 
fufilttfTa Tov X6yov tb xexaffiUfiivov xal sgoStpLXhg &xatto1htog (sq. xbv Xiyovta, cf. Sen. 113). 



,GoogIe 



18 

iam cam moltiB aBiiia ante Cic«ro libroB de inveotione scriberet et in prooemio libri I simltem 
locnm de sooietatis httmanae initiis & PoBidonio excultom (cf. Corssenos de Posidonio 
p. 23, FhilippBonaa in Fleckeiseni ann. 133, 417 sq.) tractaret, eodem modo locatos est 2, 2 
deinde propter rationem atgue orationem studiosins audientes ex feris et immanibus mitea 
reddidit et mansu^os. videmns locutionem in Tbetomm latinomm disciplina inventam 
esae et nsnrpatam, ubi Cicero adnleBcentnlas eam didicerat et prooemio iDsemit, coias 
ergnmentnm a rbetoricae magistro Stoico, i. e. a Diodoto acceperat. triginta annis 
post, cum libroB de re pnblica scriberet, aane non e libro iuvenili locationem repe- 
tiit sed ex vivo bominnm emditorum aermone in quo invaluerat; item post saecnlum 



Ad finem properans tangam Ubri qninti de re pnblica &agmentnm a Nonio (p. 621) 
eervatnm, sed credere non possum emendationem me primnm proferre; tamen in bis verbis 
(Vll): guae eum Scipio dixisset, admodum probans Mummius (nummius coii.), eratenimodio 
quorum rhetorum imhutus — Italos pro eo qaod cormptnm legitnr quorum correxiBse video 
guodam, alios graecorum vel anliquorum, neminem scripsisBe qnod Bcribendnm erat: erat 
enim odio nowrum rhetorum imhuHis. aane fragmentnm quod in longa novomm orato- 
mm notatione Ammianos MarcellinDa adfert (XXX 4, 10), si ad libroe de re pablica 
pertinet, hnc pertinere minime conatat, neque licet ad sensnm et locntioDem vindican- 
dam Naevi yersn uti quem Ciceronis Cato maior adfert 6, 20 proveniebant oratores novi, 
stulti aduleseentuli. nam rbetores non snnt oratores. sed docet iate locas, etiam Afri- 
canam in quinto de re publica contra latinos rbetoras locutum esae, in qnos sic inve- 
hitor Ciceronis Crassns (de or. III 94) : hos novos magistros nihii inteUegebam posse docere 
nisi ut auderent; in cuins edicto censorio anni 662 baec legebantur: kaec nova, quae 
praeter consueludtnem ac morem maiorum /iunt, neque placent neque recta videntur. atque 
illi quidem primi latine docebant , sed de rhetoribus urbe pellendis iam a. G93 aenatnfl 
consultom factum erat, neque illam temporis incongmentiam Cicero in Scipionis ora- 
tione cnraverit. Sp. Mnmmius autem, quem III 46 dicentem facit se vel r^um maUe 
quam l&)erum populum, erat ex Ciceronia iadicio (Bmt. 94) nihilo quidem omatior (quam 
L. fi-ater) sed tamen adstrictior; fuit enim doctus ex disciplina Stoicorum : ergo dod rhe- 
toram odio imbntns erat sed novorum rhetorum. 

Sed antequam has de Ciceronis acriptis obaervatiuncnlas abmmpam magis qnam 
finiam, licentia dispntandi atar atqne de ipao viro aliquid dicam. de qno , id est de 
toto Cicerone, iudicari solet ez eomm senteotia, qui aut rea popnli Romani per- 
seqnentes certum consilium et animum conatantem aut libromm auctores philosophoa 
indagantes diligentiam et iudicium in illo desiderant; qui cum iure iudicent, illud 
et ipsi committUDt quod dici aolet, nt ins summnm summam ininriam faciant. nempe 
adnlescens Arpiaas propter indolem ingenii et oratoriam artem cito ad omnia summa 
in oivitate et ad amplissimnm gradum dignitatis pervenit ; vitio rei publicae evenit nt 
vir Don natus idoneos armis aut imperio gubemaculum orbis terramm sive teneret 
paulisper aive auctoritate ana tenere videretur, ipaius malo evenit ut aliqnod in nxbe 
seditionis periculnm sua vigilantia sedaret. inde bene latere non magia ei licuit quam 
e Cilicia redeunti lauma imperatorias deponere. atqui potnisaet ingenio et consilio 
qaietamm remm enranm gnbeniare, deliberabat dc eoncitatissimae rei publicae salnte 
at decebat bonnm virum et civem; atque magnopere mibi placnemnt quae ea de re 



,GoogIe 



exposmt 0. £. Sdimidtiiis in Fleckeiseni ann. 1891 p. 121 sq.; sed orbem concusaum ac 
tremeDtem stabilire nos valebat et male vacillabat, non aliter Cicerones qnam Pompeii, 
cum onna esset qui qDadrigarQm carceribus effuaarQm non frnstra retinacula tenderet. 
non aadiendas eat Cicero verba faciens de dignitate eua , ut ipsum recte aestimemos, 
sed daemones aspiciendi in turbis rerum turbinibuaqDe virum excutientes omnibua Masis 
et otio natum. deinde otio datns philosopboram graecorom scripta neglegenter compi- 
lavit. scilicet vir amplias sexaginta aunorum cnm extremia rei pnblicae malia misere 
afflictos esaet et miserrimam calaniitatem domi perpesaus, solacium quaerens in philo- 
eophiam sese ingurgitabat ; sic ad libros componendos perveniebat atque grande conai- 
lium pbilosopbiae latinae contezendae nt saaceperat ezsecutus est. atque , qnod snm- 
mnm est si qnis de viro iudicare vnlt, tantae aetatia vir qnam in pbilosophia qoaere* 
bat animi constantiam invenit et postea nec deaperavit denno neqne mortem metnit. 
novimas vitia Ciceronis ac scimas nallam eios vitiam non esse cnm contraria virtnte 
conionctDm, item scimns maximoa quosque et optimos viros hoc modo vitiosos faiase. 
sed qui de aenatore aut philosopho indicant, eia cur displiceat intellegimns et cavendom 
dicimns tantom ue de Cicerone indicare vldeantnr; i&m vero eo perventum eat, ut le- 
gamus in philologorum libria, Ciceronem non amplius magnopere cnrari aot cDrandDm 
esse , siqnidem latine loqDi in ladis litterisqne desierimDS. illi namqDam aDdivenmt 
quid eaaet, lingnae popnli sui potentissimum fnisse et ingenii eins formam perfectissimam 
litteris exhibuisse, numquam iegemnt qnae de lingna ingenioque popnlomm Hnmbold- 
tias dixit. non vindicabo Ciceronis per totam populi Bomani vitam et renatoram litte- 
raram latinarum saecnla immortale nomen nec quibns in rebns 6raecos vicerit perse- 
qnar; sed qDotusquiaque nnnc Ciceronem legit ut virnm cognoscat, qaotusquisque eam 
cum Cicerone &miliaritatem inire studet quam cuilibet concedunt scripta quae reliquit? 
longe plerosque in amorem sni inliciet, ut vivena viveutes inliciebat, non Atticnm sed 
etiam Caesarem, at Fetrarca et Niebahnaa castigabant quidem ob meritam noxiam, 
sed amicnm. amabatDr ab aliis propter ingenii copiam et, qna homines antiqnos vicit, 
eruditionis humanitatem, ab aliis propter amabilem iudolem. nempe ipse amare didi- 
cerat ut odisse, atqne in discriminibns remm deliberationes eius dirimere solebat aiiqnis 
animi affectus. nasqaam id clarius apparet quam in quattuor voluminibns epistulamm 
qoas ex provincia rednx dies noctesque se torqaens et cam Attico tamqaam secom 
varie disputans conscripsit, donec , ut vere dicit in MarceUiana (qaod legentes iam ri- 
dere snspicor), tantnm gratl animi fidelis memoria et, quod ex epistnlis addimus, amor 
hominis valuit, nt nuUa non modo cupiditate , sed ne spe qnidem pmdens et sciens 
tamquam ad interitum rueret volnntariam. vos saltem, commilitones, ipaum adite et 
pemoscite neve despexeritis quam bona Fortuna nobis fecit talis viri copiam. nempe 
qao graviua inatat publicae humanitati pericalum qnoque apertins pueri audiunt parom 
didicisae satis esse , eo acrius nobia , qai sacmm ignem fovere volumus et favillam in- 
citare, stndendum est nt vivamas cnm viva antiqnitate; nam famam ex falgore qni 
dedemnt qnontum mali fecerint videmDS. vivi aatem cam Cicerone femiliariter potest 
Dt cum £omano nallo, cum Graecis paucis; sed amari se poscit anteqnam animum 
sutun aperiat et theaauros promat. qaare ille se profecisse sciat cni Cicero valde 
placebit. 



,GoogIe 



,GoogIe 



21 
I. SCHOLAE OEDINIS THEOLOGOEUM. 

a. Professorum fyrdinariorum. 

ATJGTJSTUS WIESINGER, Dr., Seminttrii regii catechetici exercitationes die Mero. 
h, n — m, exegetici, in quo selectos Nov. Test. locos explicandos proponet, die Lnii. h. 
"VI — ViU moderabitur ; privatim Theologiam Nov. Testamenti ijuiniB dd. li. IX — X tradet. 

HERJIANNTIS SCHULTZ , Dr. , privatim Religionis christianae cum ceteris compa- 
raiae inddem et veritatem docebit li. XU, quinis per hebd. schoUs; Librum Geneseos qain- 
qnies p. hebd. hora X interpretabitar ; pnblice SeminarH r^ii homUetid exercUationes more 
aolito moderabitnr. 

CAItOLIIS KNOKE , Dr. , privatim De fide itttra ecclesiam evangelicam propaganda 
et confirmanda temis scholis h. V disseret; Martini Lutheri ccUechismum minorem temis 
scholis h. Vm interpretabitur; Exercitationes Seminarii homUetici die Sat. h. IX — XI, 
liturgiei h. IX et XI, catech^ici h. 11 moderahitor. 

THEODORUS HARING , Dr. , privatim Theologiae dogmaticae partem 11 qmniB 
scholis h. XI ; Enct/clopaediam theologicam trinis scholis docebit ; publice Semmarii regii 
systematici exerdtationes die Iovib h. VI — VJ-II moderabitur. 

PATJLU8 TSCHACKERT, Dr., privatim Sistoriae eeclesiastieae pariem primam qni- 
nis p. h. scholis a die Lnuae nsque ad diem Ven. tradet h. Vill; Theohgiam synibo- 
lieam qnater p. h. die Lnnae , Martls , lovis , Veneris docebit h. IV ; publice Eistoriam 
fidei in Africa et in America propagatae adnmbrabit die Mercurii h. IV ; Exereiiationes 
historicas Seminarii theologici moderari perget die Veneris h. VL 

NATHANAEL BONWETSCH, Dr., privatim Histariam ecclesiasticam medii aetii 
qninquies h. Vill tradet ; Eist(»^am dogmaium christianorum sexies docebit inde a die 
Lnnae nsqne ad diem Veneris hora VJI , die Satnm. hora Viil ; pnblice Ikereitationes 
historicas moderabitnr die Veneris h. VI. 

b. Professorum extraordinariorum. 

GEORG. CONR. AMADEUS LUNEMANN, Dr., Bistoriam Novi Testamenti cri- 
ticam tradet quinqoies per hebd. h. IX. 

lOANNES WEISS, Lic. theol., privatim I^istulam JPauli ad Galatas interpreta- 
bitur binis scholis hora XII; Primitia religionis Christianae enarrabit, trinis scholis 
hora XII ; publice Acta aposlolorum interpretabitor die Mera hora X, die Sat. hora XIL 

c. Prwatim docentium. 

W. BOUSSET, Lic. theol., in Euangdia quae dicuntur synoptica introducet qoinqnies 
hora IX ; in societate rudimenta eriticae sacrae Novi Testamenti docebit. 

ERNESTUS TROELTSCH, Lic. theol., privatim Eistoriam ecclesiasHcam reeentioris 
temporis quinquies p. h. tradet hora VIQ, 

WILHELMUS WREDE, Lic. tiieol., privatim qninquies per hehd. Fauli ad Soma- 
no8 ^istulam interpretabitur h. IX; privatissime, sed gratis Exereitationea exegetieas 
moderabitnr die Lnn. h, VI — Vlil. 

ALFREDUS RAELFS, Lio. Dr., privatim quater hora XI Introdudionem in libros 
Veleris Testamenti tradet; privatissime et gratis Earieii macamas interpretandaa proponet 
diebuB Lunae et lovis h. m. 



,GoogIe 



n. SCHOLAB ORDINIS lURISCONSULTORUM. 
a. Professorum ordmariorum. 

BUDOLFHUS db ZHERING, Br., Exereitationes practicas moderabitnr dieb. Lnii. 
Mero. Ven. h. XH— I. 

BICHARDUS WILHELMirS DOVE, D. Dr., privatim Historiam ptris Germaniei 
qninqniea kVHI— IX tractabit ; 7t<«ecc!emsNcu»i8exiesperbebd.b.Vn — ViU.a.m.docebit. 

CABOLUS ED. ZIEBARTH, Dr., goiiKimea per bebd. lus crifmnale b. XI; quater 
lus privatum Borussieum h. X tractabit; idem lus agrarium d. Martis et Venens b. VH 
ezpoDet; publice Dot^nam hereditariam gravissimorum huius aetatis pofndorum inter se 
comparabit d. Martis b. X. 

FEED. FRENSDORFF, Dr., lus publicum mtperii eivUafytmgue eius qainqaies per 
bebd. b. IX — X; lus privaium Germanieum qaiDqaiea per bebd. b. X — XI tradet. 

C. LUDOV. DE BAB , Dr. , privatim T^ocessum civUem tradet quinqiiiea p. bebd. 
h. TfTT — I; Exereitationes iuris eriminalis moderabitnr die Martis h. IV — VT. 

FERD. REGELSBEBGER, Dr., privatim InstitutUmes iuris Bomani sexies per 
hebd. docebit dieb. Lun. — Ven. b. VIII et die Mero. b. VII; lus eommune guod ad famy- 
Uam pertinet et hereditaritan (pandeotarom iLlterfkm partem) tradet qnater p. h. dieb. 
Lnn., Mart. lovis, Ven. h. Vil; Exercitatumes exegetieas in libros digesiorum moderabitor 
d. Lon. h. V— VI[. 

lOHANNES MERKEL , Dr, , privatim Bistoriam iuris Eomani docebit qnater p. 
hebd. dieb. Lnn., Mart., lov., Ven. h. VU — Vill; privatim Pandectarum partem primam 
excepta doctrina de pignoribas et bjpothecis tractabit denis p. bedb. horis dieb. Lnn., 
Mart., Merc, lov., Ven. h. XI— I; pnblice et gratis librum ex collectione libromm luris 
mUeiustiniani qaam edidenutt Kmeger, Mommaen, Stndemand legendum et interpretan- 
dnm carabit horis singulis p. h. p. d. 

VICTOR EHBENBEBG, Dr., privatim lus mercaturae quinquiea p. hebd. h. VHI— IX 
tractabiL 

GEOEG. DETMOLD, Dr., Frocessum criminalem tradet dieb. Lun. , Mart., lov., 
Ven. h. XI — yTT ; ConcM-sum crediiorum tractabit dieb. Lun. et Mart. h. X — XI. 

b. Professoris konorarii. 
THEOPHILUS PLANCK, Dr., lectionea non habebit. 

c. PrivaHm docentium. 
LUDOVICUS GOLDSCHMIDT, Dr., leotionea non habebit. 

FRID. ANDRl^, Dr., privatim De doctrina Pandectarum disputationes reget diebns 
Maxt., Merc, lov., Ven. h. VI— VII, Sat. h. VIII— IX; lus pignoris tractabit die Sat. 
h. XI-I. 

ni. SCHOLAE ORDINIS MEDICORUM. 

a. Professorum ordinariorum. 
EWALDUS HASSE, Dr., lectiones non habebit. 

Qr. MEISSNEB, Dr., Physidlogiae experimentalis partem primam {quae ad nwtriiia- 
nem corporis spectant functiones) tradet h. X qaotidie; Physiologiam generationis e£ 



,GoogIe 



38 

enAryclogiam die VeDeris h. Y — VJJ. docebit et dmon^ratioHibus illastrabit; Exerdta- 
tioaee praeticaa in institato phyaiologico moderabitor qaotidie boris commodis. 

LTJDOY. MEYER, Dr. , Sckolas psj/chiatricas more aolito babebit dieboe Lmiae 
et Martis h. III — V ; Psychtatriam formsem docebit boria commodls. 

WILHELMUS EBSTEIN, Dr., privatim Scholas dinicas moderari perget qoiDqaies 
per bebd. b. X'/* — XU et die Satarni b. IX'/* — ^V* ; Pathologiae et therapiae speoidiB par- 
tem dimidiam tractabit qainqaies per hebd. b. YII— Ym (ezcepto die Lanae). 

GinLELMTJS MARMT^ , Dr. , privatim Fkarmacologiam aigue artem formulas medi- 
cas rite coneinnandi adianctis exercitafionibas pracHcis formulas rite conser3»endi et dupett- 
sandi ter per b. h. H — m dieb. Uartis, Mercorii et Yeneris docebit; Toxicologiae spe- 
eiaiis part. I stadioais medicinae eraditioribas bis per b. die Lonae et lovis b. II tradet; 
Disguisitiones pharmaedlogicas et toxieologicas in instituto pharmacologico quotidie modo- 
rari perget, 

FRiNCISCUS K5NIG-, Dr., privatim Ikercitaliones praetieas w cUnieo ekirurgieo 
h. IX — X; Exercitationes in operationibus chirurgids boris definiendia moderabitar; pabHce 
Exercitationes policlinicas babebit semel p. b. 

I. ORTH , Dr. , pablice Aetidogiam generaiem tractabit bin. hor. d. Lon. et Merc. 
h.in — lY; privatim Pathologiam generalem docebit quotidie excepto die Sat. h.XII — ^I; 
privatissime Exercitationes histcHogiae pathdlogicae practicas bis d. Mart. et Yen. h. HI — V; 
Exeratationes practicas eorpora morbosa secandi boris commodis moderabitar. 

FR. MERKEL, Dr., •pnhhoe Disquisittones anatomieas horis definiendis moderabitar; 
privatim Anatormae e. h. partem alteram qaotidle h. XQ — I; Anatomtam generalem diebos 
Lnnae, Mercnrii, Yen. h. XI — XU; Osteologiam et syndesmologiam diebos Martis, lovia, 
Satami b. XI — XQ tradet; Exercitalionum microscopicarum habebit p. priorem oam 
I. DissE die Lonae V— YII, die lovis IV— Y. 

GUSTAYUS WOLFFHtJGEL, Dr., privatim Hygienes experimentalis partem alteram 
tradet diebua Martis, lovis et Veneris b. Vn — YIII a. m. et Exercitationes praetteas, 
scholia hygienicis adiectas, instituet die Mercarii vel Satami h. VQ — IX a. m,; privatim 
Sacteriologiam docebit die Lanae h. YQ — Vlil a. m.; privatissime Cursus praciicos 
hygienes experimenlalis et bacteriologiae boris commodis babebit et Disquisitiones in insti- 
tnto hygienico gratia moderari perget, 

MAX RUN6E, Dr., Clinicen et policlinieen obstetriciam ef gynaeeologicam qoater per 
hebd, YIQ — IX ; Exercitaiiortes obstetricias ter per hebd. III — IV ; pablice De morbis 
puerperarum semel. 

HERMANNUS SCHMmT - RIMPLER , Dr. , privatim Oinieen o^^lmiairieam 
h. Xn — I qnater per hebd. moderabitar; Oursum opkthalmoseopiae et operationum diebos 
Mercurii, Satumi b. XQ— I, die lovia h. YinVi— 1X7« habebit. 



b. Pro/essoris ordtnarii honorarii. 

HUBERTUS JACOBUS ESSER, Dr,, privatim Dodrinam de morbis animaliim 
domesticorum extemis, item Bippologiam Boologicmtgue docebit h. VUl — IX qoinqnies per 
hebd.; Demonstrationes in nosocomio veterinario hora commoda babebit. 



,GoogIe 



c. Professorum extraordmarionm. 

Gr. HERBST, Dr., Pkysiologiam, experimentis et demonstratioDilias microscopicis 
iUoBtratain, seais per hebd. scholiH h. X — XI docebit. 

C. F. LOHMEYER, Dr., Chirurgiam speeialem ijtiinquiea per hebd. h. Vm — IX leget. 

TKEODOBUS HTJSEMANN , Dr. , privatim Pharmacologiam universam qmnqnies 
per bebd. horis postea indicaudia docebit ; pQblice J)e fungis esculentis ei venenatis die 
lovis h. V — VI disaeret. 

F. I. BOSENBACH, Dr., priyatim Chirvrgiam generaiem ter per hebd. ; Exerciteitiones 
diagnosticas chirurgicas bis per hebd. ; Exercitationes cHirurgicas policlinicas. 

OTTO DAMSCH , Dr. , pablice S(^las polidinicas qaotidie h. XII moderabitur ; 
privatim De methodis disquisiiionis cUnieae physicis dieb. Mart., Merc, Vener. h. IV — V ; 
Exerdtationes diagnosticas habebit dieMerc. et Satnm. b.XTT— T ; Exerdiationes laryngoscopicas 
hora commoda; De methodis vaccinandi ona cvan exerdtationibus exponet boris definiendis. 

KURD BtJRKNEB, Dr., privatim De morbis aurium adiunctis exercUationibus prae- 
tieis oloscopicis exponet bis per hebdom. diebua Martis et Veneria h. II — in ; Exereita~ 
tiones otiatricas policlinicas eruditiorum consueto modo h. XII — l qnotidie moderabitor. 

d. Priratim docentium. 

FELIX DROTSEN, Dr., De morbis mulierum disseret ter per hebd. horis de&uendis. 

OTTO HILDEBRAND, Dr., De fracluris ei luxationibus disseret big per hebd. ; Dcwwn- 
siraiiones anatomiae chirurgicae in homine vivo habebit semel per hebd. 

I. DISSE , Dr. , Exercitationum microseopiearum habebit partem priorem tma cum 
Fe. Mebkei., Prof. die Lunae V — VH, die lovia IV — V; privatim Exercitationum mi~ 
crosccpicarum alteram partem moderabitur quater per hebd. horia de&ueDdis; Exercita~ 
tiones microscopicas de Eislogeneat habebit binis boris defimendis; privatissime Bepetito- 
riian an(^micum tradet horis definiendis. 

ARTHUKTJS NICOLAIER, Dr., privatim De disquisitione lotii ei sputi cum demon- 
strationibus et exercitaiionibus practids bis p. h, horis definiendis ; publice De morhis venereis 
semel p- h. hora commoda disseret. 



IV. SCHOLAB ORDINIS PHILOSOPHORUM. 

a. Pro/essorum ordinariorum. 

GEORGrlUS HANSSEN, Dr., lectiones non habebit. 

HENR. FERD. WUSTENFELD, Dt., lectiones non habebit. 

FRIDERICUS 'WXESELER, Dr. , publice in seminario regio arcbaeologico seleda 
artium opera in museo academico adservata explicanda curablt die Satumi h. XII — I; 
privatisaime De commentationibus a sodalibus Seminarii scriptis iudicabit. 

HERMANNUS SAUPPE, Dr., publice regii seminarii philologici sodalibus LucretH 
l. I esplicandum proponet dd. Martia et Venerie h. XI — XII atque disputationes de 
commentationibua eorum cmn U. DB WlLAHOwiTZ-MoELLENDOBFF collega reget d. Mer- 
cnrii h. XI — XII, exercitationes Regii seminarii paedagogid dd. Lunae et lovis h. XI — TTT 
moderabitur; privatim Terentii Seaatontimorumenon d Adelphos interpretabitnr, d. Lunae, 
Hartis, lovis, Veneria h, IX — X. 



,GoogIe 



FBIDERICUS GRIEPENKERL, Dr., privatim BoHrmam de peeudum fetttra d. Lan. 
et lov. Ii. IX — X ; publice Tkeoriam de animalium domesticorum varietatibus d. Merc. 
h. XI — I; privatim Agriculturae systemata d. lov. et Ven. fa. X — XI tradet; Excw- 
siones ad theoriam illustrandam spectantes instituet. 

MAURICIUS STERN, Dr., lectionea uou habebit. 

ERNESTUS SCHERING , Dr. , AppUcationes diversas functionis potentialis docebit 
quater per hebd. d. Martis , Mercurii , lovis , Satumi li. VIII — IX ; in regio Beminario 
matbematico physico publice Exercitationes mathematicas d. Veneris h. VI instituet ; pri* 
vatiasime gratis Observationes magneticas in obaervatorio Gadssiano die Veneris h. Vil 
p. m. ona com W. Felqentbaegeb moderabitur. 

lULIUS BAUMANN, Dr., privatim Artem cognoscendi et metaphysica docebit duce 
libro suo „£lemente der Philosophie" diebaa Lonae, Martis, Mercurii h. IX ; Historiam 
philosophiae veteris adiuncta philosophia gentium orientis explicabit duce libro sno ^Qe- 
achichte der Philosophie uach Ideengehalt nnd Beweisen" diebus Lnnae, Martis, lovis 
h.V; publice cam societatis philosophicae sodalibns librum II Physieorum Aristoteleorum 
tractabit die Veneris h. V; Quomodo scholae et aeademiae hodie sint instiiuendae et ad quem 
finem dirigendae, quaeret die lovis h. VI. 

ERNESTUS EHLERS, Dr., privatim Zoologiam aexies per hebd. h.Vin— IX do- 
cebit; Cursum eooiomieum d. Mart. et Mero. h. X — XII institaet; Exercitaiiones eoologieas 
quotidie (excl. d. Sat.) h. IX— l sueto more moderari perget. 

HERMANNUS AMANDUS SCHWABZ, Dr., publice Exereiiationes geometrieas in- 
stituet diebus Mercurii et Saturni horis III — VI; privatim Caladum integralem docebit 
quinia per hebd. scholia hora XI; Theoriae functionum analyticarum parlem alteram tradet 
qTiinqaiea per hebd. hora IX ; in regio aeminario mathematico physico Exercitationes ma- 
ffiematicas instituet die Satnmi hora IX et Colloquia mathematica die Martia horis V — Vii 
saeto more privatiasime moderari perget. 

CAROLUS DILTHEY, Dr., privatim Artis antiguae opera ea, quae ad eyeUtm Troi- 
cum pertinent, explicabit dieb. Martis, lovis, Veneria h. Xn— I; pnblice Imagines gypseas, 
guae in museo (o-chaeoiogico adservantur , interpretabitnr die Lnnae h. XII— I ; Exerdta- 
tiones archaeologieas habebit die Satnmi h. X — XII. 

CHR. AUG. VOLQUARDSEN, Dr., privatim Antiguitates Somanas tradet, qnater 
per hebd. , diebns Lonae , Martis', lovis , Veneria h. Vm — IX a. m. ; publice Exerdta- 
Honea htstoricas moderabitar die Martia h. VI— VII p. m. 

HERMANNUS WAGNER, Dr., privatim Geographiae generalis partem priorem do- 
cebit quater per hebd. h. XI — XTT ; privatissime sed gratia Exercitaiiones geograpkicas 
moderabitur die Sat. h. X— XII. 

A. DE KOENEN , Dr. , privatim Palaeontologiam dooebit quinis horis ; publice De 
■eomtitutione gedogica Oermaniae semel per hebd. ; Exereitationes geologicas atque deter- 
minandis fosstlibus moderabitur qnotidie privatissime et gratis. 

G. E. MULLER, Dr., privatim Logicam docebit diebna Martis, lovis, Veneria 
h. IV — V ; pablice eis qui in psychologia aliquid profecerint, reprodudumis idearum leges 
accnratinB ezponet die Martis h. VI — VII; in aocietate philosophica Humi de intdledu 
humano libmm explicabit die Veneris h. VI— VII. 

4 



yGoogle 



26 

LtJDOVlUUS 'WKIIiAJSD, Dr., privatini Historiam medii aevi enarrabit qmnqnies 
per bebd. b. IX — X ; Exereitationea fastorieas moderabitiir privatiaaiine et gratis die Ve- 
neria b. VI. 

EDUABDTJS RIECKE, Dr. , PHysieea experimentalis partem prmam, meehanieenf 
aeusticen, opticen tradet diebna Lnn., Ven. h.IV— V, diebna Mart., lov., h. V — VI; in 
Seminario mathematico phyaico Physices tam expmmentalis qwm maihematxcae partes 
tractabit aelectas die Lnn. b. II — HI; in laboratorio phjmoo tma cnm W. Voiqt et 
W. Nebnst collegia Exereitationes pracHcas institQet Bneto more diebns Mart. et Ven. 
h. n— rv, die Sat. h. IX-I. 

F. HIELHORK', Dr., privatim Elementa Unguae SanserUae tradet dieb. Lon., 
Herc. , Sat. h. VII; de phHosophia Indortm dispntabit et Laugdkshi-Bhdsiarae Tar- 
iaJcaumadfm interpretabitor dieb. Lnn. , Merc., Sat. b. VUI; privatiaaime sed gratia 
Mtthdbh&shyae capita selecta interpretabitur, et inscriptiones Indieas explicandas proponet 
bis per hebd. horis conunodia. 

A. KLUCKHOHN, Dr., privatim Htstoriam universalem ab anno MDCXLVIII 
usque ad annum JUDCCXXXIX tradet diebaa Martis, Mercorii, Veneris h. VJJ. — Vill; 
Hes gestas ab antio MDCCCLVIIl iwgtie ad annum MDCCCLXXXVIII enarrabit diebns 
Lnnae et lovis h. IV; ExercUationes historicas moderabitor privatisaime et gratis die 
Lnnae h. VI. 

E. STEINDOKFF, Dr., privatim Palaeographiae latinae partem priorem (usqne ad 
saecnlam XIII) docebtt diebua Lnnae , Martis , lovis , Veneris h. X ; privatissime sed 
gratis Exercitationes diplomatxcas instituet die Mercarii h. XI — I. 

MAURICIUS HEYNE , Dr. , privatim /« philologiam germanicam introducet qoater 
p. bebd., h. V — VI ; publice De vestimentis veterum Germanorum disseret, semel p. hebd., die 
lovia VI — Vn ; in aeminario regio ExerdfcUiones gothicas moderabitnr, die Ven. XH — I ; 
in proseminario lAhellos poeticos Sarhnanni de Ouiee interpretandos proponet , die Merc. 

h. xn— I. 

U. DE WrLAMOWITZ-MOELLENDORPF , Dr., pnblice in seminario philologico 
Sophoclis Oedipum regem interpretandam proponet dieb. Lun. et lov. , h. XI ; Aesckyli 
Orestiam in nanm hominum liberaliter emditomm enarrabit dieb. Mart., Ven. h. IV ; 
privatim De oratoribus Atticis dispntabit qnater h. VJJl. 

WOLDEMAKUS VOIGT , Dr. , pnblice Applieationes theoriae eleetridtatis tractabit 
in seminario phyaico mathematieo die Mere. h. X — XI ; privatim Theoriam optices doce- 
bit diebns Lun., Mart., lov., Ven. h. X — XI, de constantibus physids et de unitatibus ab- 
solutis disseret diebns Mart. et lov. h. IX — X ; privatissime Exercitationes practicas in 
laboratorio physico iustituet una cum E. Rieckz et W. Nersbt collegis diebus Mart. et 
Ven. h. n— IV. 

GUSTAVUS COHN, Dr., privatim Oeconomices partem apecialem tradet diebas 
Lunae, Martis, lovia, Veneria h. V; Exereitationes seminarii politici moderari perget 
privatissime sed gratia die Merc. h. V — Vil. 

PELIX KLEIN, Dr., privatim Theoriam numerorum docebit diebua Martis, lovis, 
Veneria h. XTT — I ; explicationes De superfiddfus Riemannianis continuabit die Merc. 
h. XI— I; pubUce in seminario mathemataco phyaico ExercUiUiones diriget die Satnrnt 
h. XI-L 



yGoogle 



27 

G-UILELMUS SCHUR, Dr. , privB,tiiiL Tkeoriam motue ptaneUvum et eometarvm 
qnater per hebd. diebas Lmiae, Mortia, lovis et Yeneris h. XI tractabit ; publice Astro- 
nomiam p(^ularem diebns Merctirii et Saturni b. XII tradet j Ezerdtationes practicas in 
obaervatorio regio quotidie moderabitor ; in Beminario mathenuitico pbyaico Exercitationes 
astronomicas institnet die Lonae b. VII p. m. 

GUILELMUS METER, Dr., lectiones non babebit. 

CAROLUS DZIA.TZKO , Dr. , privatim De anti^ae adatis re Ubraria diaaeret 
diebna Lnnae , Martis , lovia h. III — IV ; privatissime sed gratia Exercitationes palaeo- 
grc^hieas in veteres scriptores latinos die Satarni b. Vm — IX et ExerciitUiones bibliogra- 
phicas die Veneria h. in — IV institnet. 

TH. LIEBISCH, Dr., privatim Mineralogiae partem primam doeebit diebns Lnnae, 
Martia , lovis , Veneris h. "yTT — I ; publice Bistoriam evolutionis mineralitoH tradot 
die Mercnrii h. XII— I; publice in laboratorio mineralogico Exermiationes practicas 
institnet. 

GODOFREDUS BEETHOLD , Dr. , privatim Eotanices elemetita tradet qmnqnies 
per hebd. h. Vn — VIII; pnblice Demonstrationes botanicas babebit; privatiaaime Exerd- 
tationes tam microscqpieas qaam physiologicas sneto more moderabitor. 

GrUILELMUS LEXIS , Dr. , privatun Oeconomiae pi^licae partem genernUem docebit 
qnater per hebd. dieb. Martis , Mercnrii , lovis , Veneris h. X ; privatissime et gratis 
Exercitationes potitico-oeconomicas et staiisticas instituet bis per hebd. h, def. 

AXX}ISIUS BRANDL, Dr., privatim Jn lingvam litteras^e Anglieas introdueet, 
qnater per hebd., diebus Lunae, Martis, Veneris et Satomi h. XI — XII ; carmen qnod 
Seoiculf iascrihitax interpretabitor, bia per hebd., diebna Mercurii et lovia h. XI — XII; 
publice in regio seminario ezercitationes institnet De ratione sermonis Anglid recte discendi, 
binis horis, die Veneris h. VI — Viii. 

ALBERTUS PETER , Dr. , privatim De plantarum phanerogamarum systemate et 
morphologia disaeret qnater per hebd. dieb. Mart. et Ven. h. V— VII; Plantarum definien- 
darum artem dooebit d. Lunae h, V — Vll; publice Excursiones botanicas et demons^ationes 
inatitnet d. Saturn. horis postmeridiania ; privatiaaime Exereitatiories botanicas microsco- 
picas tironum in nsum diriget A. Satnm. horis antemeridianis ; Exercitationes microscopi- 
eas pharmacogrtosticas moderabitur; Exerdtationes botanicas cum emditioribus instituet. 

RUDOLFDS SMEND , Dr. ,' privatim Ltbrum Psalmorum interpretabitnr qnatemia 
p. h. acholis h. X ; Historiam Israetitarum enarrabit qnatemis p. h. scholis h. IV ; pri- 
vatissime et gratis Linguam Arabicam docebit bis p. h. h. def. ; in seminario theologico 
selectos Veleris Testamenti locos interpretandoa proponet. 

OTTO WALLACH, Dr. , privatim Chemiae generdlis partem organicam (chemiam 
experimentalem organieam) docebit qninqniea per hebdomadem h. IX — X; CoUoqaium 
cAemicum medicinae studiosis ofFert (cnm praetico conionctnm) pnblice A. Lnn. h. m — IV ; 
Ezerdtationes chemtcas et studia ervdUiorum in laboratorio academico una com prof. 
FOLSTOBFP et prof. de Bochka moderabitur tribaa modia , scilicet : Practieum maius 
eihibebit diebns Lnn. , Mart. , Merc. , lov. , Ven. h. Viil— XII et m — VI ; Practicum 
tninus partim antemeridianis partim pomeridianls horia iiadem diebaa reget; Tirodnium 
ehmiae praetieum medicinae atudioais iisdem diebos offert horis pomeridiania. 

4* 



yGoogle 



FRIDERICUS LEO , Dr. , pnblice in proseminario phUologico Ovidi heroides inter- 
pretaadas proponet die Merc. h. VIII — X ; priTatim Taciti annaUs enarrabit dieb. Lon., 
Mart., lov., Ven. h. X. 

GEORGIUS LIEBSCHER, Dr., pnblice Dc opere ruOim reete constUuendo d admi- 
nistrando doctrinam tradet d. Louae, Martis, loviB, Veneris h. XI — XH; Agrtculturam 
tpeeialem iisdem diebuB h. XH — I; pnvatissime Exereitaiiones in laboratorio oeconomico 
pkysiologico institaet bis per hebd. h. IX — XII; publice Excursiones et demonstrationes 
oeconotnicas moderabitnr d. Satnmi p. m. 

GUSTAATUS ROETHE, Dr., Tadfi Germaniam qnater per hebd. diebna Lunae, 
Martis , lovis , Veneris privatim interpretabitur h. in — IV ; Ooethii tragoediam qnae 
dicitnr Faust expUcabit die Martis h. VI — VIII; in seminario regio germanico Carmen 
tn honorem Annonis composUum privatissime interpretandnm proponet die Martis h. XII — I 
et sodalium disserlatiunculas recensebit die lovis h. XII— I; in proseminario regio ger- 
manico Exercitationes mesosaxonicas publice moderabitnr de carmine JReinke de Vos die 
Saturni h. XH— I. 

ADOLFHTJS GASPAS.Y , Dr. , privatim Bistoriam litterarum FrancogaUiearum 
aaeaili XFJI narrabit, d. Lun. , Mart., lov., Ven. h. XII— I; gratis in Beminario Ro- 
manensi Exereitationes Provinciales moderabitur, d. Sat. h. X — XII. 

b. Professorum honorariorum. 

A. SOETBEER, Dr., lectiones non habebit. 
THEODORUS WtJSTENFELD, Dr., lectiones uon habebit. 

c. Professorum extraordinariorum. 

CAROLUS BOEDEKER, Dr., lectiones non habebit. 

L. DB USLAE, Dr., Ckemiam pharmacef^cam tradet quater p. hebd. h. m — IV; 
ChemiaM organicam in nsmn medicinae atudiosorum docebit qaater per hebd. h. IX — X. 

B. TOLLENS, Dr., Agriculturae chemicae partem ad plantarum nutritionem pertinen- 
tem diebus Lnn. , Mart. , Merc. h. X — XI docebit ; in laboratorio agriculturae chemicae 
destinato una com adiutore SchhOoer, Dr., Exeratationes practicas quinqnies per hebd. 
h. Vin— XII et n— IV moderabitur. 

D. PEIPERS , Dr. , privatim Psychologum docebit diebna Lnnae , Martis , lovia, 
Veneris h. Vlil ; publice societatia philoaophicae sodalibns Le&>nieii Monadologiam ezpli- 
candam proponet die Satnmi h. XII. 

lULIUS EDUARDUS REHNISCH, Dr., pnblice Metaphysices capita selecta trae- 
tabit die Martls h. V ; privatim Sistoriam phHosophiae adumbrabit qninquies per hebd. 

h. xn. 

CAROLUS POLSTORFF, Dr., privatim Chemiae pharmaceuticae partem anorganicam 
dieboB Lunae, Martis, lovis, Veneris h. IV — V docebit; Analysin chemicam forensem 
diebns Martis et Veneris h. VHI — IX exponet. 

FRIDERICUS BECHTEL, Dr., publice Hnguae Bactricae grammaticen die Martis 
et Veneris h. Vlll exponet; privatim Se historia et ratione artis grammaticae die Lnnae 
et lovis h. VI disseret ; privatissime sed gratis Exercitationes soeietatis moderari perget. 



,GoogIe 



29 

COKRABTJS LAKGE , Dr. , privatim Bistoriam artis inAe a& inUio aeoi ChrisHani 
vsgae ad nostra tmpora tradet qnater per hebd. diebaa Lan., Mart., lov., Vener. h. YI; 
publice J)e Alberti Durcri vita et operihus dieseret semel per hebd. die Merc. h. XII; 
privatissime Exeraiationes de AJberti Dureri scriptis et imagin^ms i» aes et ligman incisis 
habebit bia per bebd. diebus Luii. et lov. h. VH. 

OTTO FK.EIBERG gratis De arte emponendi binig horis per hebd. diBseret at- 
qae Artis symphoniacae exercitationes inBtitnet. 

RICHAEIHJS PIETSCHMAKN, Dr., privatim enarrabit Historiam Aegypti diebus 
Martis et Veneria h. V. 

CAROLTJS DB BUCHKA, Dr., Chemiam corporum carhone ^ nitrogenio compositonan 
diebna Lanae, Mercnrii et lovis b. VUI tractabit; Chemiam analyticam diebns Mercorii 
et lovia h. VH docebit. 

FRANCISCITS LEHMANN, Dr., De animalibus domesticis n^riendis partem primam 
docebit dieb. Mart. et Ven. h. X. 

ALEXANDER BACKHAUS, Dr,, privatim Fecuariam rem specialem docebit diebos 
Lanae, Martis, lovis et Veneria h. IH — IV; privatim De ratione lactis traciandi cum 
demonstraiionibus die Satomi h. XI — I. 

WALTHER NERNST, Dr., In res nalurales mathematiee infroducet diebaa Martia 
et Veneris h. XII ; De chemiae methodis physids die Lnnae h. V — Vll aget ; Exercita- 
tiones physicas nna cnm E. Riecke Sat. die h. IX— I ; Exerdtationes affinitatis chemicae et 
thermochemiae privatissime die Martis h, II — IV habebit. 

d. Privatim docentium. 

MAXIM. FESCA, Dr., lectiones non habebit. 

HUGO ANDRESEN , Dr. , privatim Artem m^rieam francogcdlicam tradet dieboa 
Martia et Veneris h. X — XI ; in seminario RomaneTisi vetus de lordano de JBlavia ^s 
francogaUiaim interpretandom proponet die Veneria h. VI. 

OTTO HAJMANN , Dr. , Sominis embryologiam docebit ter per hebdom, 

ARTHURUS SCHOENFLIES, Dr., Theoriam formarum aigebraicarum, guae substi- 
tutione ptimi gradus adhffnta tit se ipsas vertuntur, ei^ponet d. Miirtis, lovia, Veneris 
h. XI ; idem ane cnm Henbico BttitKHAKDT Colloquia mathematica moderabitnr die lovis 
h. VI — VJJJ. privatisaime sed gratis. 

HERMANNUS HENKING, Dr., De sede et usu intelleclus antmoZium disaeret 
h. VI die lovis gratis. 

ALFR. KOCH , Dr. , De morbis plantarum guae coluntur die Lonae h. VI scbolam 
habebit. 

K. RUEMKER, Dr. , De melu^aiione et v<a-ietatibus plant(aim rusticarum bis per 
hebd. privatim tradet. 

HENRICUS BUitKHARDT, Dr., In geomdriam analyticam et plani el spatii intro- 
dacet nec non Exercitationes institaet diebus Lonae, Martis, lovis, Veneris h. IX ; Quid 
Gttlois de aequationibus docuerit ezponet diebns Mariis et lovis h. IV. 

FAULUS DRUDE, Dr., leciiones De undulationibus electrids habebit diebos Lnnae 
et lovis h. m. 



,GoogIe 



30 

ALFREDUS G^£JCKE, Dr., Theophrasti Ckaraderes mterpretabitar diebns Lon. et 
loT. li. IV ; publice Exereitationes de Natwalibus Quaestioitibtts Atmaeanis iustitaet die 
Yen. h. VI— Vm. 

OTTO StJRGrEB, Dr., priTatim De anaiomta guae cotiiparat nervos sensmqug Bemel ; 
publice De hominis origine semel. 

FKIDEBICirS SCHmiANN, Dr., capita seleota Psyehologiae experinKntaiis die 
Veneris h. V — VI gratis ezpotiet et demonstrationibiis illastrabit. 

e. Leetorvm. 

T. MTTJ.EB. , Prof. Dr., Lector lingaae Anglicae, KipUngii librwn Flain TttUa from the 
Sills in GrermaiiiGam , Tieckii librum Des L^tens Uiberfluss in Anglicom' sermonem ver- 
tendom proponet, singolia atmmque boris, et Qrammatieas et Atylice scribendi exereUa- 
tiones habebit, et De scriptoribas^aHglicis nostri aevi disseret, biiiis horia , diebas Merc. 
et Sat. b. Vn-IX. 

ALCIDES EBRAY, Lector &ancogallicae lingoae , Bistoriae litterantm FrimcogaUi- 
carum saeadi XVIIJ partem primam bia per hebd. tractabit ; in seminario romanensi 
Exercitationes francogaUicas ter per hebd. institaet. 

• « 

GtUSTAWS SCHWEPPE, rei eqaestria m^ster, Artem equitandi docebit d. Lonae, 
Martis, lovis, Veneris, Satomi h. matatinis VII — XI et horis pomeridianis ezcepto 

A. Satami IV— V. 

* « 

OTTO FETERS artem delineandi die Satnmi h. Q — IV pablice, pnigentU horis 
commodis privatim docebit. 



V. ARTIDM EXEECITATIONBS. 

Miuieam, arttn Mimandi, Unfuat tt UtUrai eitltittimor%m Eitropaa popuUntm etiam alii hMtUBM 
ernditi et peiiti tradent, ■cholftmm illi numn ntioiiee et tempon looo oonineto indiofttoii. SaUtmii 
et armomm traaandorum arlea magiatri stipendiii regiie aaotorftti dooebnnt. 



,GoogIe 



SCHOLAE BX ORDINE HORAEUM DISCRIPTAE. 



Hon 0. THEOLOOOBCM. 0. lUBIS C0N8DLT. 0. HEDICORUM. 



0. PHILOSOPaOBtM. 



tu *gr. (3) Zitbarth. 
lai «cdn. (6) Bove. 
Ixat. imii Bom. (1] lU- 
giUhtrfar, loa n 
tilDU. at hmd. (4) 
gtUbtrgtr. Hiit. iDri* 
- (4) Jfa-faf. 



Pitbol. Bl Uh 
I (5) Ebiitin. 'Bj^tnt 
aperim. I (3) Wolf- 
kSgtl. Eterc fa}g)CD. 
(2j Wolffh&gtt. Bidfl- 
ridog. (1) WolptHgtl. 



Elem. liDg. SiDKT. (3) KieUiom. Hkt. uniT. ■. ITL 
XVll (3) Kluckhohn. BoUd. dem. (5J Btrthold. 
Chem. iDiljt. (2) d* Buehha, Seripl, en^. mMlri 
eeri (2) .ftfitfar. 



Loliieri citeeh, niD. (3 
Knokt. Biil. ecdet. 
(B) 7MAaeJbn-(. fli 

, nadii Mri (&] 
Bomettteh. HiaL dogm. 
[1) .BDmeeb ' ~' 
' .nt.(6)Tro»Uteh. 



Idsl ioria Rom, (6) Rt- 
gtltbtrgtr. Ibs merci- 
(5) Mrenbtrg. 
Doctr. piDdecUr, (1) 
Andri. 



Elerc hjgieD. (2) Jfoj^- 
hitgel. Ginica el policl. 
obaletr. et gjniecol. (4) 
Mungt. Cnnni ophlhd- 
DKHCop. et operelioD. ( 1 ) 
Sekmid^Ritnpltr (&,■/, 

9Vi)> Doctr. d^Durli. 

imel. domeet. eiterD. 
(G) £«#*r. Chinuf.ipe- 
cial. (S) Lohmtytr. 
Cbir. g*D. (Z)Rotenbaeh. 



Applic rnDcl, poUDL (4) Sehtring. Zoolog. (6) 
EhUrt. Aotiq. Rdd). (4) Volquardien. PMIoo. 
lad. (3) Kieihom. Oral. AU. (4) it WiiamowH». 
Eierc peleeogr. (1) Duatcko. Precl. chem. (G) 
Waltaeh, Polttorff, de Buchka. Prosen. philoL 

(1) Lto. Elerc precL (6) Tolltni. Peychol. (4) 
Paiperi. iDilji. chem. toteia. (2) Poltlarff. Ung. 
Bactr. (2) BtehleL Chem. corp. eirboae et idtrog, 
compoe. (3) de Buehka. SccipL «ngl, Doelri leri 

(2) MHUt. 



TbMl, nori ImL (G) Ids pobl. Imp. G«rai. (5) Schol. cIid. (1) Ebitein Tmoi (4) Sauppt. Doctr. pecnd, (2) QritpeiUiorL 
Wietingtr. S«M.lwiiii- Frmidorff. (&'/«— i^ U)- ^*'''' *"^ '^- » Dietiph. (3) Baumann. Eierc. uol. 

M. et Ihiirg. (l)£naAa. prect. incliD. chirarg. (6) (G) fUere. Theocr. rnncL eniljl. (6) ScAwim. 

HiM. Dori letL (G) Ltt- KOnig. CaraDi oplbel-Sem, melh. pbje. (1) Schurari. Hi«L med. eeri (G) 

pmnonn. Eoeng. «joopL mol. et opention. (1) Wtiland. Eierc. ^ja. (1) Ritckt, Nernit. De 

[5) Bouieet. PhH ep. Sehmidt-BitnpUr (8V, consL phji. el ddIl «b*. (2) Voigt. Chem. orgu. 

id Rom. (6) Wredi. ~^'lt)- E^) >^oiA>i;A. Prtcl. «hem. (G) Waltaeh, PoUtorff. 

de Buchka. Proeem. philol. (1) Lio. Eierc (3) 

Litbicher. Chem. orgen. (4) ie Uilar. Eiore. 

prMt. (5) TolUni. Geom. aD*tjL cnm eierc (4) 

Burkhardt. 



(6)8ckult». S«D. lot prir, Germ. (G)pb]r(iol, eiperim. I (6) Agric sjslem. (2) Oriepenkeri. Ciir*. iiwlom. (2) 

(1) Enoke. AcU Frentdorff. In* priT. ifnttner. SchoJ. clio. EhUri. Eierc. iool. (6) Ehlert. Eierc eidweol. 

ipoBL (1) Wtiit. Borue. (4) Zitbarth.{6)Bbitein{iO*j^-l2).[l) Ditihey. Eiere, geogr. (1) Wagner. Eierc 

Dodr. bered. gr*ri**im. Pbjsiol. (6) J9er&if. pbji. (1) Rieckt, Sernil. Pelieogr. liL I (4) 

popolor. (1) Zwiartt, Eierc policlio. ebjr. (1) «i«iniior_^. Applie. Ibeor. electr.(l) Vaigt. Tbeor. 

Concnr*. md. (2) Dit- Roienbaek (10'/«), opL (4) Voigt. Oecon. pDbl. (4) Ltxii. PMlnl. 

•oW. (4) «metid. PrecL diem. (6) WaUaeh, PoUtorff, 

de Buehka. Tidlii* (4) Zei. Eierc. (2) £i'eA«cA*r. 

Semio. romen. (I) Oatpary. AgricalL chem. (3) 

ToUen». Eierc prscL (5) Tolleni. De ■nim. do- 

meii. nnir. (2j Lehmann. Heir. trencogill. (2) 

.ilniJreieR. 



litarg. (1) Kttokt. In* crindB. (5) Ziebarth. Schol. clln. (G) Ebilein Sem. pbilol. (3) Sauppt. Sem, peedag. (3) Saupp*. 
Tbeol. dogmiL II (G) PindecL I (G) Jiredte;.(10Vt — 12). Anilom. Aoim. domeet (1) arieptnkerl. Car«. loolom (2) 
aaring. iatni. in tcl Piiie. crim. (4) Detmold. geaerel. (3) Herkel EhUrt. Eierc, lool. (5) EhUrt. Celc inlegr. (G) 
(A) Rah^t. lai pgn. (1) .^(Jrtf. Oiteolog. et Bjnde*inolog. ScAwars. Eierc «rebMol. (]) Dilthty. Geogr. 

(3) Merktt. gener. (4) Wagner. Eiere. geogr. (1) Wagner, 

Eierc phjR. (1) JlweiU, JV^erniL Eierc dipton. 
(1) Sltindarff. Sem, philol. (3) de WHamomt^ 
De enperr. Riem. (1) Ktein. Sem. mitb, pbj*. 

(1) KUin. Tbeor. mol. pl*DeL et com. (4) Sehur. 
iDtrod. io llDg. el liu Aagl. (4) Brandi. BeowDlI 

(2) SrandL Pnct. chem. (6) Wallaeh, PaUlorff, 
de Suehka. De oper» nul. (4) Liebieher. Eierc 
(2) Liebtehtr. Semio. lomen. (]] Gaipary. Eierc 
pr*cL (G) Totlent. De nl. iactii inct. (1) Satk- 
haui, Tbeor. rormir. ilgebr. (3) Sehoenfiiei. 



,GoogIe 



Hoi> 


O.THEOLOGORDM. 


O.IUEISCONSDLT. 


0. MBDICOBUM. 


0. PHILOSOPHOEUM. 


12-1 


ftelig. chtill. Indol. (5) 
HBhultt. P.I1U ep. wl 
G«l. (2) rr«M. PriBil 
reli|. cbrisl. (3) »r.Mi. 
AcU liwit. (1) mw. 


Eierc. pnct. (3) d» 
Ihering. Pindect. I (5) 
Merkil. D»put. d. 
iotiT.PtBdKl.{l) Andri. 
Proc d». (5) A. Sar. 
tu pigri. (1) .Ai*-^. 


Pethol. gener. (6) Orth. 
Anilool. (1 (6) Mtrkel. 

(4) Sehinidl-RimpUr. 

Himpier. Scbol. poricl. 
(6) Dameeh. Eierc. 
diegnoM. (1) Da^tch. 
Eitrc. oliilr. polidio. < 61 
Barkmr. 


Sem. ercbieol. (t) WineUr. Aaim. domnl. (I) 
Oriepenkerl. Eiere. tool. (5) Mleri. Cjrd. 
Troic (3) Dilthe!/. Um. ircbMol iaterpr. (1) Dd- 
they. Eierc pbja. (1) Uiecke , Nernet. Exerc. 
diploo). (t| Sltindorff. Semin. genain. (2) Htj/ne. 
Tbeor. aumer. (3) KUin. De «nperf. Hiam. (1) 
Klein. SemiD. milh. phjs. (1) KUin. Aslron. 
popuU (2) ScAur. Minerii. 1 (4} Litbitch. HiM. 
eiol. miDer. (1) Liehitch. Agriculu ipec (4) £m6- 
tcA«r. Semin. germ. (1) Koethe. Proum. germ. 
(1) Roelhe. Hitt. lill rrfucogell. (4) Gatpary. 
Hi«t. philos. (5) Rehniich. Alb. Dnreri Tili (1) 

DMIhfm. ia tet dii. (2) \ernst. Letba. Montdol. 
[1) Feiperi. 


2-3 


S«m. wuch. (I) Wu- 
,i>.,«-. S.m.al«ll.(l) 
Kaokt. 




Pbirm. (3) Marmi. 
Toiic (2) Marmi. Dt 
niorbig ■uriam eierc. 
pncl. (2) BUrkner. 


Pbjs. eiper. et mitb. (2) Rieeki. Eierc phrf. 
(2) BUeke, Voigt, A'trnit. Eierc. prsct (S) Tol- 


3-4 


Hiririmie. (2) RM/t. 




Schol. psjch. (2) Mryer. 
teiiol geoerel (2) Orlh. 
Eierc. bblol. (2) Orth. 
Ejerc.obsl«lr.(3)itHnirr 
Eierc diigoosL chir. (2) 
Roienbach. 


Eiercgeom. (2) Schmurz. Eiere. phyi.(2) BUckt, 
Voigl, Nerntl. De«DUq.relibr.l3jUito(t*o. Eierc. 

bibtiogr-(l)D«afcAo. Colloq. chem. (1) Waliaeh. 

Precl. chem. [5} IValiach. PoUlorff. de Buehka. 

Tw. Germ. (4) RoHhe. Cbem. ph.rm, (4) dt 
Uilar. Eierc. pncL (5) Toliint. Peca»r. gp«- 

d.l. (4) Sackhaui. Zinrc .nin. chem. et Uiermodi. 

(1) Nernit. Undul.L electr. (2) Drudt. 


4-5 


rb«.l» .!mb.li.. (4) 
Tichadttrt. Firt. fid. 


Elerc ior. crim. (1) de 
Bar. 


Scboi. pslch. (2) Meyer 
EMrcbislol. pelhol.prKl 
(2)0rth. Eierc. iDicroK. 
1 (1) Merkel et Diete 
DemelbodleMnendipbrs 
eleclrotber. (2) Damieh 


Eierc. geom. |2) Sehwart. Logic. (3) MUiUr. 
Pbjs. eiper. (2) Riteke. Hislor. recenL (2) Kluek- 

Isrid. (4) Smend. Prad. diem. (5) WaUaeh, 
PvUterff, de Suchka. Chem. pbirm. .Dorg. (4) 
PoUlorff. Gtloia de .equsl. (2) Sarkhardt. 
Theophr. Ch««i. (2) Oercke. 


6-6 


D« Ude iDln Md. ffi*ne 


Eierc eie«. in libr. di- 

Eien. inr. crim. (1) de 
Bar. 


Phfsiol. geaeralioD. el 
embryolog(l)if«Mn^ 
Schol. psych (2) Meyer 
Eiere. biaiol. ptthol. pncL 
{l)Orth. Eierc. micraic 

1 (1) Merkel et i>u*> 
DernogieedaUbuetieae- 


(1) Baumann. Eierc. geom. (2) Sehwart. CoU. 
aulb. (1) Sehtoan. Pbjs. eiper. (2) Bitekt. 
iQlrod. iD pbilot. germ. (4) Beyni. Oeeon. (4) 
Cohn. SemiD. poliL (1) Cohn. PleDL pb»Dero- 
g.m. (4) PtUr. PncL cbem. (5) Waiiach, Pol- 
itorff, de Suehka. Mdipbjg. (t) lUhnitek. 

pbj>. (I) Nemtt. Pijdioi. eipetim. (1) Schl- 


6-7 


Sem. MOget. N. T. (I) 

WUHnptr. Smin. tj- 
rtMD.(I)fl2(rinjf. Ssfflin 
Ib. bist (1) rwAaeiwt 
Eiere. hiit. (1) Son- 
uieUch. Ejerc. eieg 
[I) Wrede. 


Eierc. eieget In lUir 

Diipat. de dodr. PtDdecL 
[6) Andri. 


embrjol«g.{l)it«M»"«- 
Eierc microu. I (1 
Mtrktt et Diut. 


Sem. milb. phjt. (1) £cAer<>>fr- Dt MboL iutU. 

MalUr. Hame de lutell. (1) Mulhr. Extfc. 
bislor. (1) WtUand. Eierc hbtor. (1) Eluek- 
hohn. Veslim. GenD.D. (1) ifeyne. Semio. poliL 
(l) Cohn. SemiD.eDgl. (1) .Bran<f'. PI«OL pb*- 

et nl. iiL gnmm. (2) SrchUi. Oitl. artis (4) 
Lange. Cbem. methnd. pbjs. (1) Ntmtt. Semio. 
rom.D, (1) Andreitn. Colloq. m.lhem. (1) 
SehotnnUt, Surkkardt. IdKU. .DimeL (1) fl«i- 
king. Horb. pl.nl. (1) Koeh. Seaec qe. Dd. 
(1) 0«-c*e. 


7-8 


Sem. «leget. N. T. (1) 
Wietinutr. Stm.ibbal 
(1) rtcAaeicrl. Sem 
«pteni. (I) ffi(H», 
Eiere. exeg. (1) Wrtdt. 






Obterr. m^Det. (1) Sehtring. Semia. m.lb. pbje. 
(I) 5eAur. Semia. lagL (1) Srandl F.nrt (1) 
Roetke. Eierc. de A. UDrero (1) Lang». CoUoq. 

D*L (I) Gtrek*. 



II lidieitie ennt, Id boc oooipecti commemonri doo potaeninL, 



,GoogIe 



' 



,GoogIe 



,GoogIe 



■> DigitizedbyGoOgle 



,GoogIe